اگر فعال بازارهای مالی جهانی هستید، حتما تاکنون بارها توسط عدهای به خرید انواع ربات تریدر نظیر ربات معاملهگر خودکار فارکس، ربات دستیار معاملاتی فارکس، ربات تحلیلگر ارز دیجیتال، ربات سیگنال و موقعیتیاب فارکس و ربات کپی تریدینگ تشویق شدهاید. همینطور اگر در بورس تهران فعالیت میکنید، حتما درمورد رباتهای سرخطی بورس تهران، رباتهای تحلیلگر بورس، فیلترنویسی بورس و معاملات الگوریتمی بورس شنیدهاید. حتی اگر تاکنون چیزی از رباتهای معاملهگر نشنیدهاید؛ بدون اینکه بترسید تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید تا به زبان ساده همه آن چیزی را که درباره رباتهای تریدر و سیگنال و به طور کلی معاملات الگوریتمی باید بدانید به شما یاد دهیم.
متاسفانه این روزها بخاطر دانش کم افراد نسبت به رباتهای معاملاتی زمینه برای سواستفاده و کلاهبرداری عدهای از افراد و شرکتها در این زمینه فراهم شدهاست. به طوری که خیلی از شرکتهای بازاریابی شبکهای نظیر یونیک فایننس با ادعای راهاندازی رباتهای معاملهگر خودکار با وعده سود ثابت و درآمد دلاری تضمینشده، افراد را تشویق به سرمایهگذاری در بازیهای پانزی خود میکنند. این شرکتها حتی برای مدتی سودهایی را در قالب سودهای حاصل از معاملات رباتهای معاملهگر خودکار در بورسهای جهانی و خرید سهام شرکتهای بزرگ به افراد میپردازند. ولی آیا واقعا این سودها حاصل ساخت رباتهای هوشمند معاملاتی است؟
اگر چیزی در مورد بازیهای پانزی نمیدانید، حتما پادکست رایگان ما را تحت عنوان " آیا یونیک فاینانس، E2C و سایر شرکت هایی که سود ثابت میدهند کلاهبردارند؟ " مشاهده کنید و برای آشنایان خود بفرستید تا در دام کلاهبرداران نیفتند.
متاسفانه حتی عدهای از فعالین بازار مالی هم اطلاعات خوبی در زمینه رباتهای معاملهگر و مفاهیم آنها ندارند. یا اینکه تصور میکنند تمامی این رباتها با قصد کلاهبرداری برنامهنویسی شدهاند. این درحالی است که در میان تعداد بسیار زیادی از ادعاهای پوچ در مورد راهاندازی رباتهای معاملهگر خودکار و ربات سیگنال فارکس و بورس، عدهای از معاملهگران در این بازارها با کنار زدن این عقاید غلط در حل استفاده صحیح از این رباتهای معاملاتی هستند و از آنها سود میبرند. اما سودی معقول با ریسکی قابل قبول.
پیش از آنکه از رباتهای معاملهگر و معاملات الگوریتمی در بورس و فارکس بگوییم، به شما یادآوری میکنیم که حتما تا به حال در معاملات خود با گزاشتن حد سود و ضرر و رسیدن قیمت به اعداد خاصی، دستور خرید یا فروش خودکار را انجام دادهاید. همین کار شما که اصطلاحا Buy limit و Sell limit گفته میشود، یک الگوریتم پایهای و ساده معاملاتی است که بر روی پلتفرم معاملاتی شما (برای مثال متا تریدر) برنامهنویسی شده است. این الگوریتم شما را قادر میسازد که به صورت خودکار و بدون نیاز به دخالت و حضورتان، دستور گرفتن پوزیشنهای خرید یا فروش را از پیش در پلتفرم معاملاتی سرور کارگزاری خود ثبت کنید. سرور کارگزاری که برخلاف کامپیوتر شما همیشه روشن و آنلاین است، توسط برنامهای که به آن دادهشدهاست (همان پلاگین اضافی ربات معاملهگر)، بدون آنکه شما آنلاین باشید دست به معامله میزند. درواقع شما به نوعی با رباتهای معاملاتی کار کردهاید اما متوجه آن نبودهاید.
درست حدس زدید، باز هم کامپیوترها و رباتهای معاملهگر آنها قصد دارند جای انسانها را بگیرند. پیشرفت فناوری در بازارهای مالی هم دردسرساز شد. با مقایسه قدرت محاسباتی کامپیوترهادر جمعآوری و تحلیل سریع دادههای معاملاتی پیچیده میتوان دریافت که چرا استفاده از رباتهای معاملاتی و به طور کلی الگوریتمها و معاملات الگوریتمی در بازارهای مالی بخصوص فارکس در حال رشد سریع و فراگیر شدن هستند. Market Maker ها، بانکها، صندوقهای سرمایهگذاری هر روز بیشتر به این روش از معاملات و استفاده از اکسپرتها (Expert) یا همان رباتهای هوشمند معاملاتی روی میآورند. و شاید باور نکنید، ولی داده ها نشان نشان از آن دارند که در حال حاضر بیشتر از 50 درصد سرمایه گذاری ها، در بازارهای مالی دنیا بوسیله رباتهای معاملهگر در حال انجام است. و بازارهای مالی در دنیا هستند که بیشتر از 90 درصد معاملات آن ها توسط الگوریتم ها و ربات های نرم افزاری معاملاتی انجام می شود. شاید یک روز بیاید که معاملهگران بازارهای مالی دیگر بدون کمک رباتهای معاملهگر و دستیاران معاملاتی هوشمند قادر به معامله و کسب سود نباشند.
اگرچه علم هوش مصنوعی و یادگیری ماشین هرروزه پیشرفتهای چشمگیری را کسب میکند ولی هنوز ماشینها مثل انسانها قدرت فکر و یادگیری ندارند. اما در حال حاضر رباتهای معاملاتی قادرند به راحتی و بسیار سریع و بدون خطا کلیه دیتای بازار مالی را بههمراه تعداد زیادی از متغیرها و ابزارها برحسب استراتژی یا استراتژیهای معاملهگر به صورت تکراری و کارا تحلیل کنند و بهترین نمادها را جستجو کند یا به معامله آنها بپردازند.
زنجیرهایی از دستورات است که قرار است به صورت گام به گام و با ترتیبی خاص خوانده و اجرا شوند و درنهایت به حل یک مسئله بپردازند.
رباتهای معاملهگر با اضافه کردن الگوریتمها به مبحث معاملهگری یا تریدینگ منجر به پیدایش مفهوم کلیتری به نام الگو تریدینگ یا معاملات الگوریتمی (Algoritmic trading) شدند. در مبحث رباتهای معاملاتی مفهوم جامع الگوتریدینگ یک روش معاملاتی است، که از کامپیوتر، برنامهها و الگوریتمهای کامپیوتری ( به این الگوریتمها Black box هم گفته میشود) و به کارگیری یک زبان برنامهنویسی کامپیوتری متناسب با پلتفرم معاملاتی آن بازار مالی به صورت اتوماتیک (بدون دخالت انسان) یا نیمه اتوماتیک برای اجرای زنجیره دستورالعملها برای جستجوی بازار یا اجرای سفارش معاملات بهره میگیرد.
تفاوت عمده رباتهای معاملهگر در این است که قرار است تنها به جستجو و تحلیل بازار (Scanning) بپردازند یا اینکه به صورت خودکار (Auto trading) معامله انجام بدهند و به مدیریت آن پوزیشن بپردازند یا خیر.
مجموعهای از این الگوریتمها با مجموعهای از استراتژیهای معاملاتی به برنامهها یا رباتهای معاملهگر خودکار یا نیمهخودکار و هوشمند میانجامند که حتی قادرند با جستجو در سهمهای بازارهای مالی مختلف سهام، کوینها و توکنهای بازار ارزهای دیجیتال یا جفتارزهای بازار فارکس پس از تشخیص فرصتهای معاملاتی و تشخیص سبد دارایی و تخصیص سرمایه به هر نماد از سبد پس از تعیین نقاط ورود و خروج پوزیشن خرید یا فروش بگیرند و بهمراه مدیریت پوزیشنهای باز شده، مدیریت ریسک و سرمایه را هم تواما انجام دهند.
به طور کلی با توجه به مفهوم الگوتریدینگ، یک ربات معاملاتی میتواند در تمام مراحل معاملهگری در وظایفی نظیر انتخاب بازار مالی، انتخاب نماد معاملاتی و فرصت های معاملاتی مناسب بر حسب استراتژی تعریف شده، مدیریت ریسک و سرمایه، ورود به پوزیشن و مدیریت پوزیشنهای باز به شما کمک کند. گاه تمام این وظایف توسط ربات معاملهگر خودکار به صورت اتوماتیک و بدون دخالت انسان (Auto trade) و گاه تعدادی از این وظایف توسط انسان و به صورت نیمه اتوماتیک توسط رباتهای دستیار معاملاتی نیمه خودکار انجام میشود. همچنین در معاملات الگوریتمی قابلیت کدنویسی تمام موارد تحلیل تکنیکال خط روند، واگرایی ها، الیوت، الگوهای هارمونیک و اندیکاتورها در یک ربات معاملاتی وجود دارد. اما در هنگام بکارگیری چندین استراتژی باید به منظور کنترل ریسک، به ضریب همبستگی آن استراتژیها توجه ویژه ای داشت.
رباتهای معاملاتی بورس، رباتهای معاملهگر فارکس و به طور کلیتر تمامی برنامه های کامپیوتری یا رباتهای هوشمند (اکسپرتهای) خودکار (Auto traders) بر اساس دستورالعملهایی نظیر این مثال نوشته میشوند. معامله گر میداند اگر مووینگ اوریج کوچک یک مووینگ اوریج بزرگ را شکست و اندیکاتور RSI هم همزمان Oversold شده بود، بازار قرار است حرکت صعودی کند. همین استراتژی ساده به صورت دستورالعملهایی به یک ربات معامله گر با زبان برنامهنویسی کامپیوتری داده شده تا بدون دخالت انسان و بصورت خودکار اقدام به خرید و فروش و معاملات کند. سیستمهای اکسپرت یا رباتهای معاملاتی خودکار هنگام معامله خیلی چیزهای دیگر را در نظر نمیگیرند و دید کاملی نسبت به بازار ندارند و فقط بر مبنای تحلیل تکنیکال و آن هم شاید نه بصورت کامل کار میکنند. این مورد در کنار عدم توانایی تحلیل فاندامنتال یک محدودیت یا ضعف برای این سیستمها محسوب میشود. این رباتهای معاملهگر هوشمند گاه در مدیریت سرمایه و تعیین حجم ورود داینامیک نیز ضعفهایی دارند.
حتما تاکنون در مورد ربات موقعیت یاب فارکس یا ربات سیگنال فارکس و سایر بازارهای مالی نظیر ارزهای دیجیتال شنیدهاید. رباتهای سیگنال یا رباتهای دستیار معاملاتی نیمه خودکار یا اسکنرها همانند ابزار فیلتر نویسی در سایت tse بورس تهران عمل میکنند.
برای مثال ربات سیگنال فارکس با گرفتن الگوریتمهای معاملاتی شما و شرایطی نظیر استراتژی مثال بالا توسط یک برنامه یا اسکریپت به زبان برنامهنویسی MQL در نرمافزار متاتریدر (پلتفرم معاملاتی محبوب بازار فارکس)، تمام سهمهای بازار را به صورت تکراری اسکن میکند تا سهمهای دارای ویژگیهای خاص شما را بیابد و به عنوان سیگنال به شما اطلاع دهند. این دستیارهای معاملاتی به شما کمک میکنند تا از لیست وسیعی از نمادهای بازار تنها تعداد محدودی را تحلیل کنید. و شاید با اطلاعات فاندامنتال خود پس از غربالگری و تشخیص سیگنالهای Fake بتوانید یکی از آنها را انتخاب کنید و در زمان خود صرفهجویی کنید.
فیلترنویسی در بورس تهران نیز به منزله یک ربات سیگنال یا اسکنر عمل میکند. با توجه به تعداد زیاد نماد یا شرکتهای سهامی در بورس و فرابورس تهران و حجم زیاد اطلاعات مربوط به هرکدام هر سهامدار میتواند با استفاده از گزینه فیلتر در قسمت دیده بان بازار سایت Tsetmc و نوشتن شبه کد ها یا اسکریپتهایی که دارای یکسری عملگرها و فیلدهای از قبل آماده شده توسط شرکت مدیریت فناوری بورس تهران هستند، اطلاعات مورد نیاز خود را در زمان کم بدست بیاورد. اگرچه محیط فیلتر نویسی در بورس ایران تنها یک محیط Query نویسی با محدودیتهای فراوان است و اصلا با محیط برنامهنویسی در نرمافزار متاتریدر با زبان برنامهنویسی MQl قابل مقایسه نیست ولی به دلیل استفاده از برخی اطلاعات فاندامنتال در کنار دیتای تکنیکال بازار، از این جهت نسبت به زبان برنامهنویسی MQL برتری دارد. ازجمله محدودیتهای فیلترنویسی برای سیگنالدهی در بورس تهران میتوان به محدودیت دسترسی به دادههای حداکثر 21 روز گذشته، عدم امکان استفاده از Backtest (در موردش صحبت خواهیم کرد) و تست استراتژی معاملاتی در گذشته، محدودیت در دسترسی به دادهها در تایمفریمهای دیگر به جز تایم فریم روزانه و عدم توانایی ارتباط با سایر نرمافزارها اشاره نمود.
همانطور که گفته شد الگو تریدینگ میتواند یک ربات دستیار معاملاتی اتوماتیک یا نیمه اتوماتیک، یک ربات معاملاتی هوشمند (Expert یا اکسپرت) یا یک ربات سیگنال ساده باشد. رباتهای معاملهگر برای معاملهگران مستقل از نوع آن بازار مالی آنها، نظیر بازار سهام ایران، بازار سهام خارج از ایران، بازار ارزهای دیجیتال، بازار فارکس و ... قابل استفاده است. اما فرد استفاده کننده میبایست با دانش برنامهنویسی و دانش معاملهگری و تعیین استراتژیهای معاملاتی آشنایی کامل داشته باشد.
بررسی سریع و دقیق استراتژیهای معاملاتی و تعویض آنها
در یک ربات معاملهگر فارکس به راحتی میتوان با تست یک استراتژی از روی تاریخچه دیتا بازار در شرایط مشابه بهینگی آن استراتژی را تعیین کرد که به آن Back test گفته میشود. اینکار معاملهگر را قادر میسازد تا در صورت کارا نبودن یک استراتژی بتواند استراتژی معاملاتی خود را به موقع تعویض کند. بارها آن را با متغیرهای گوناگون از طریق بک تست استراتژی جدید در گذشته ، مورد بررسی و آزمایش قرار دهد و نسبت به آن اطمینان کسب کند، ریسک خود را کاهش دهد و برای استفاده از آن تصمیم بگیرد. کاری که در روش سنتی معاملهگری سالها به طول میانجامد. این استراتژیها میتوانند در هرکدام از بازارهای رنج یا روند به صورت جداگانه تعریف شوند. همچنین به دلیل آنکه تحلیل در یک رباتهای معاملهگر فارکس توسط کامپیوتر صورت میگیرد، امکان پیادهسازی استراتژیهای پیچیدهتر و ترکیبی از استراتژیها هم وجود دارد.
یک ربات معاملاتی، معاملهگر را قادر میسازد به راحتی استراتژیهای معاملاتی خود را در بازارهای مالی مختلف تست کند و پس از پیادهسازی در بازارهای مالی بیشتری را رصد کند و به سودآوری بپردازد.
استراتژی معاملاتیای را شامل دو اندیکاتور macd و rsi که به ترتیب 4 و 2 پارامتر ورودی دارند، در نظر بگیرید. برای یک معاملهگر سنتی امکان بهینه سازی این پارامترها وجود ندارد. در حالی که در یک ربات معاملهگر فارکس پارامترهای نظیر استراتژیهای مختلف بارها و بارها توسط الگوریتمهای هوش مصنوعی نظیر الگوریتم ژنتیک یا ازدحام ذرات مکررا تست و بهینهسازی میشوند.
معاملهگر میتواند با تعریف شرایط ورود و خروج سهمها سیگنالهای اعلام این موقعیتها را از ربات دستیار معاملاتی نیمه خودکار خود دریافت و با صرفهجویی در زمان نسبت به ورود به پوزیشن سریعا اقدام کند.
مجموعه آموزش بورس هم بر اساس استراتژی جامع استاد هومن مقراضی رباتی هوشمند برای یافتن موقعیتهای خوب معاملاتی در بازار فارکس طراحی کرده است. ربات موقعیتیاب فارکس از دسته رباتهای سیگنال یا اسکنر است، که با بررسی الگوریتمهای مختلف تکنیکالی نظیر واگرایی macd، اشباع در rsi، آرایش میانگین متحرکها و نزدیکی قیمت به مقاومت پیوت لاینها قادر است جفت ارزهای زیادی را در تایم فریمهای مختلفی بررسی و به شما سیگنال بدهد.
برای درک بهتر معایب معاملات الگوریتمی در رباتهای معاملهگر باید با بستر مورد نیاز برای اجرای صحیح آن آشنا باشید. در ابتدا باید توسط رابط برنامهنویسی (API) که آن نوع از بازار در اختیار معاملهگر قرار میدهد ( برای مثال کلید API صرافی یا بروکر خود)، فرمت دیتای بازار را به فرمت قابل پردازش تبدیل کرد و با دادن کلید API به ربات تریدر اجازه دسترسی به حساب خود در بروکر یا صرافی مورد نظر را میدهید. سپس این اطلاعات توسط یک سختافزار پردازشگر بر اساس استراتژی الگوریتمهای برنامهریزی شده پردازش میشوند و سیگنال پوزیشنگیری ارسال میکنند. سپس برای ورود به پوزیشنها باید سفارشات بر اساس زبان برنامهنویسی بازار سرمایه مجددا به بازار بازگردند تا این چرخه کامل گردد. برای مثال ربات های معامله گری خودکار در پلتفرم متاتریدر ۴ و 5 تحت زبان برنامه نویسی mql4 وmql5 که توسط سازندگان این پلتفرم توسعه یافته است، نوشته میشوند. حال معایب الگوتریدینگ و رباتهای معاملهگر را بهتر میتوان شناخت:
این الگوریتمها میتوانند معاملات را برحسب دستورالعملهای تعریفشده توسعهدهندگان یا شخص معاملهگر انجام دهند، یا اینکه از فعالیتهای تحلیلگران و تریدرهای خبره کپیبرداری کنند، که به آن ربات کپی تریدینگ (Copy trading) گفته میشود. سایر الگوریتمها بر اساس دستورالعملهای درخواستی توسط توسعهدهندگان به شرح زیر میباشد:
تکنیکالیستها با اندیکاتورهایی نظیر rsi، macd و ایچی موکو که در تحلیل روند بازار به آنها کمک میکند، آشنایی دارند. در یک ربات معاملهگر، این اندیکاتورها درواقع خود به نوعی یک الگوریتم تکنیکالی سیگنالدهی هستند که قابلیت کدنویسی دارند و روند صعودی و نزولی هریک از نمادها را براساس ترکیب الگوریتمها تشخیص میدهند. اما باید در کنار سایر ابزارهای تکنیکال و فاندامنتال استفاده شوند تا کارآ باشند.
عموما معاملات با حجم بالا توسط بازارسازها با این الگوریتم صورت میپذیرد. این دسته از الگوریتمها که باز هم قابلیت کدنویسی در قالب یک ربات معاملاتی را دارند با شکستن سفارشات با حجم زیاد در بازههای زمانی مختلف اقدام به خرید میکنند تا از افزایش قیمت نماد مورد نظر در اثر ورود حجم زیادی از نقدینگی به یک نماد و بالا رفتن قدرت خریدار جلوگیری کند.
این دسته از الگوریتمها وظیفه اسکن و مانیتورینگ بازار را در نمادهای مختلف برعهده دارند.
این دسته از الگوریتمها در رباتهای معاملاتی به صورت خودکار وظیفه خرید نماد مورد نظر برحسب استراتژی تعیین شده (برای مثال استراتژی خرید در کف و در بازار ایران خرید در صف فروش) و نگهداری آن و سپس فروش آن در قیمتی بالاتر (برای مثال در بازار ایران فروش به محض تبدیل شدن نماد به صف خرید) به قصد نوسانگیری بلندمدت برعهده دارند. منظور از بلندمدت در حوزه نوسانگیری نگهداری سهم بصورت ساعتی یا روزانه میباشد. نام دیگر الگوریتم کم بسامد یا LFT که با ساختار بازار سهام ایران بسیار خوب عمل میکند، position trading میباشد.
در تضاد با تفکر سرمایهگذاری و نگهداری سهم به صورت بلند مدت، عدهای دیگر از الگوریتمها به نام HFT یا ترید پرسرعت، در یک ربات معاملهگر فارکس در تلاشند که با وارد کردن حجم زیاد در زمان کوتاهمدت و انجام تعداد معاملات زیاد ( با فرکانس بالا)، به این شکل با استفاده از دقت و سرعت عمل در کامپیوترها با جمع این سودهای کم به سودهای زیادی برسند. منظور از نگهداری کوتاه مدت نماد در اینجا در واقع فاصله زمانی کمتر از 5 دهم ثانیه بین خرید و فروش نماد است که اصلا از دست انسانها بر نمیآید و تنها کار رباتهای معاملاتی است. درواقع رباتهای تریدر با سرعت زیادی وارد پوزیشن و با کسب سودی اندک به سرعت از آن خارج میشوند. و این سودهای اندک جمع شده و به مقدار قابل توجهی میرسد.
الگوریتمهای پربسامد در رباتهای معاملهگر همچنین نیازمند بستر خاصی برا فراهم ساختن سرعت بالای اینترنت به منظور دستیابی سریعتر به اطلاعات بازارها حتی به میزان چند صدم ثانیه میباشند. همچنین اهمیت سرعت سخت افزار و پردازشگر نیز باعث شده تا سوپر کامپیوترهای قدرتمندی عملیات جستجو و تحلیل بازارها، پردازش الگوریتمهای کوآنتها (معاملهگران یا نخبههای مالی با تخصص بسیار بالا در حوزههای علوم سیستمهای الگوریتمیک، ریاضیات و کامپیوتر، فیزیک یا ستارهشناسی برای ایجاد الگوریتمها و تکنولوژیهای معاملاتی نظیر میکرو اسکلپینگ) و اجرای تعداد زیادی سفارشات در بازه زمانی کوتاه را برعهده بگیرند.
این مدل از معاملات پرسرعت توسط رباتهای معاملاتی ابتدا برای نظم بخشیدن به سبد بازارسازها وارد چرخه تریدری شدند به طوری که امروزه کلیه استراتژیهای معاملاتی را بدون دخالت انسان با استفاده از هوش مصنوعی(AI) انجام میدهند. بعدها ثابت شد رابطه معکوسی با اختلاف قیمت خرید و فروش دارند. و درواقع هرچه معاملات فرکانس بالا توسط رباتهای معاملاتی بیشتر باشد، اختلاف قیمت خرید و فروش کمتر میشود. از طرفی با افزایش معاملات فرکانس بالا با تزریق بیشتر نقدینگی حجم معاملات بالا میرود درحالی که ثابت شده است این معاملات هیچ تاثیری در قیمت واقعی خرید و فروش ندارند و حتی کارآیی این قیمتها را افزایش می دهند.
استفاده از الگو تریدینگ و رباتهای معاملاتی در معاملات بازارهای پیشرفته بینالمللی (فارکس) نقش ویژهای پیدا کرده است. گرچه در ایران فعالان حوزه رباتهای معاملاتی با درج تگ الگوریتمی توسط نهاد ناظر بازار نظارت میشوند، اما آمار حجم معاملات توسط الگوریتمهای معاملاتی و رباتهای معاملهگری در بازارهای مالی دنیا نظیر فارکس مشخص نیست. شرکتهای پیشرو در زمینه الگوتریدینگ و رباتهای تریدر هوشمند در دنیا در ابتدا یکی از بزرگترین شرکت های مدیریت سرمایه در دنیا با نام Black rock در نیویورک سیتی آمریکا است. شرکت General trade golding در قلب مرکز تجاری لندن نیز با همکاری شرکت j capital در حوزه هوش مصنوعی توانسته است بیشترین سود را در حوزه معاملات الگوریتمی در رباتهای هوشمند بسازد. همچنین شرکت هدج فاند Citadel در شهر لندن با ریسک کم به فعالیت در این حوزه میپردازد. شرکتهای هدج فاند (Hedge fund) یک نوع صندوق سرمایهگذاری هستند که علاوه بر سهام تمرکز خود را برروی سایر بازارها نظیر طلا و نفت و ... به منظور کاهش ریسک پرتفو و افزایش برآیند سوددهی قرار دادهاند.
استفاده از الگوتریدینگ و رباتهای معاملهگر در ایران در کنار عدم امکان باز کردن معاملات و مدیریت پوزیشنها توسط افراد حقیقی و همچنین گاه غیرتکنیکالی و هیجانی بودن بازار و رفتار کوتاهمدتی و نوسانگیری حقوقیهای بازار و بازارسازها و گاها هماهنگی بازارسازها با بازیگر سهام بسیار مشکل است. در کنار همه این مشکلات عدم ثبات در قوانین بازار نظیر ایجاد فاصله در معاملات، دستور لغو الگوتریدینگ و سایر قوانین روزانه بازار که گاها به سرعت تغییر میکنند
و پس گرفته میشوند، به همراه محدودیتهای حجم مبنا و صفهای خرید و فروش و شناوری کم سهامها و ... موجب می شوند که این رباتها به راحتی عمل نکنند.
الگوریتمهای پربسامد در رباتهای معاملاتی نیز با توجه به ساختار کارمزد و مالیات در بازار سهام ایران عموما ضررده هستند. اما معاملات کم سود و فرکانس بالای رباتهای معاملاتی در بازارهای جهانی مثل فارکس با توجه به آنکه با ساختار مالیات در این بازارها که براساس سود هرمعامله به صورت نمایی محاسبه میشود، هم خوانی زیادی دارد و باعث حداقل شدن درصد مالیات معاملات تجمعی میشود بسیار پرکاربرد است.
درست است که استفاده از معاملات سرعتی و پربسامد توسط رباتهای معاملاتی در ایران بسیار کم است، اما گاها سازمان بورس با برگزاری مسابقات الگوریتم سعی در فرهنگسازی در این حوزه دارد.
در بورس تهران به دلیل وجود صفهای خرید و فروش بخصوص در مورد عرضه اولیهها نوع دیگری از برنامهها یا رباتها به نام ربات سرخطی بورس پدید آمدهاست. به سفارشاتی که در ثانیه های اول معاملات نمادهای بورسی در زمان پیش گشایش بازار در صف خرید یا فروش گذاشته شود سرخطی می گویند، که با توجه به قرار گرفتن این درخواستها در ردیف اول در صف سفارشها احتمال انجام معامله در سهم بسیار زیاد است. برای خرید سهمهای پرسودی نظیر عرضه اولیهها بدلیل وجود صفهای خرید طولانی، قرار گرفتن در جایگاه اول صف خرید از اهمیت زیادی برخوردار است. در این بین برخی شرکتها با ارائه خدمات سرور مجازی بورس و در کنار آن رباتها یا برنامههایی برای سرخط زدن یک سهم انتخابی توسط شما با قابلیت تنظیم فاصله زمانی بین کلیک برای خرید سهم پدید آمدهاند که به دلیل سرعت بالای عملیات سختافزار سرور، پینگ تایم پایین با سرورهای کارگزاری به شما دقت و سرعت لازم را برای قرار گرفتن در صدر صف میدهند. این رباتها درواقع بعنوان یک اتوکلیکر (Auto clicker) برای شبیهسازی حرکت دست معاملهگر با سرعت بالا و درواقع با تعریف یک الگو براساس مختصات ماوس و دکمههای آن و دکمههای کیبورد با کلیک کردن در مختصات خاصی از صفحه نمایش که دکمه خرید سهم در آنجا قرار دارد در فاصله زمانی مشخص با سرعت بیشتر اقدام به خرید سهم برای شما میکنند. نحوه کار این رباتها با معاملات الگوریتمی کاملا متفاوت است و هیچ تضمینی در افزایش شانس شما در صفها ندارند. از طرفی از آنجا که برنامهنویس با دسترسی به اطلاعات شما در کارگزاری میتواند هر اهداف شومی را در کنار کارکردی که برای ربات تعیین کرده دنبال کند، استفاده از این رباتها به هیچ وجه توصیه نمیشود.
سوال این است که در صورتی که همه با رباتهای معاملهگر دست به معامله بزنند، آنگاه تمامی آنها به یک شکل ترید میکنند و هیچکس سود یا زیان نمیکند؟ و شغل تریدری از بین میرود؟
خیر به همان دلیل که با اختراع دستگاه سی تی اسکن شغل پزشکی از بین نرفت و پزشکها بهتر توانستند بیماری را تشخیص دهند. ربات هرکس استراتژیهای شخصی او را دنبال میکند و موقعیتهای مد نظر او را مییابد و ربات شرکتها و بانکها استراتژیهای دیگری دنبال میکنند. یکی کوتاه مدت معامله میکند و دیگری بلند مدت معامله میکند و یا در تایم فریمهای کوچکتر یا بزرگتر معامله میکنند. درواقع الگوریتمهای معاملاتی برای سوددهی روشها و استراتژیهای گوناگونی را به کار میگیرند و بر اساس آنها تصمیمگیری میکنند.
این استراتژی در یک ربات معاملهگر خیلی ساده با دنبال کردن میانگینهای متحرک شکست کانال، تغییرات سطح قیمت و اندیکاتورهای تکنیکالی نظیر rsi و macd و روند پیش بینی شده آنها شکل میگیرد. در رباتهای معاملهگر الگوریتمها این استراتژی را پیاده و پوزیشنگیری میکنند.
اختلاف قیمت یک نماد در دو بازار مختلف یا دو صرافی مختلف یا دو بروکر مختلف که سودی با ریسک صفر است را سود اربیتراژی مینامند. معاملهگر میتواند بدون آنکه ریسکی متحمل شود نمادی را از یک بازار بخرد و به دیگری بفروشد. استراتژیهای یافتن فرصتهای آربیتراژی با جستجوی این تفاوت قیمتها توسط رباتهای معاملهگر سعی در بدست آوردن سودی بدون ریسک با ارسال سفارشات سریع توسط کامپیوترها دارند.
صندوقهای سرمایهگذاری شاخصی همیشه همگام با یکی از شاخصهای بازار حرکت میکنند، که پیش از به روزرسانی دارایی این صندوقها در دورههای پیشبینی شده مشخص یک فرصت خوب برای معاملات الگوریتمیک یک ربات معاملاتی در بهترین زمان و قیمت میباشد.
گاه الگوریتمهای معاملاتی در رباتهای معاملاتی براساس استراتژیهای مبتنی بر مدلهای ریاضی اثبات شده نظیر استراتژی دلتا خنثی و استراتژی تحلیل پوششی دادهها (DEA) برنامه ریزی و اجرا میشوند.
در این استراتژی معاملاتی از رباتهای معاملهگر خودکار خرید و فروشها با ریتم سینوسی و یکی پس از دیگری به ترتیب دارای پوزیشن buy و سپس پوزیشن sell صورت میگیرند. اولین پوزیشن در این استراتژی بر اساس اولین سیگنال در الگوتریدینگ اینکه خرید یا فروش باشد انجام میشود.
در این استراتژی برای داشتن ریسک کمتر در مدیریت سرمایه پس از باز شدن هر پوزیشن منطق الگو تریدینگ یا ربات معاملهگر قادر است تا چندین پوزیشن دیگر در جهت سفارش انجام شده به منظور میانگین کم کردن انجام بدهد.
در این استراتژی دو پوزیشن خرید و فروش همزمان توسط ربات معاملهگر باز میشوند و پس از بسته شدن یکی در سود سعی در به سود رساندن استراتژی مخالف با مکانیسم مارتینگل دارد.
این استراتژی بر اساس پوزیشنگیری ربات معاملاتی در نزدیک محدوده میانگین قیمتی سهام در بازههای زمانی مختلف با این فرض که قیمت همیشه به میانگین بیشترین و کمترین قیمت خود باز میگردد، تعریف میشود.
معاملات الگوریتمی رباتهای معاملاتی در استراتژی میانگین موزون حجم قیمت (Volume Weighted Average Price) به منظور خرید سهام در پایین VWAP و فروش آن در قیمتهای بالاتر عمل میکنند. VWAP یک مبنای تصمیمگیری با این تعریف که میانگین قیمتهای معامله شده یک سهم براساس حجم آنها در هرروز محاسبه میشود، میباشد. برای کاهش تاثیر سرمایههای بزرگ در بازار این سرمایهها به بخشهای کوچکتری تقسیم و روانه بازار میشوند.
میانگین موزون زمان قیمت (Time Weighted Average Price) میانگین قیمتهای معامله شده یک سهم براساس معیار زمان میباشد. برای کاهش تاثیر سرمایههای بزرگ در بازار این سرمایهها به بخشهای کوچکتری تقسیم و در بازههای زمانی معین روانه بازار میشوند.
در استراتژی POV یا Percent Of Volume با قصد دیده نشدن معاملات و تاثیر کم آنها در بازار، الگوریتم ربات معاملهگر، ارسال سفارشات کوچکتر با درصدی پایینتر از حجم کلی معاملات تا رسیدن به اتمام سفارشات را انجام میدهد.
در این استراتژی کسری اجرا و پیاده سازی (Implementation Shortfall)، الگوریتم ربات معاملاتی، نرخ مشارکت در معاملات یک نماد را در محدوده مشخصش با توجه به حرکت مطلوب یا نامطلوب قیمت سهام افزایش یا کاهش میدهد.
در علم مهندسی بهینهسازی مفهوم بهینه سازی ریاضی در مدلسازی تمام سیستمها در حقیقت انتخاب بهترین مقدار برای متغیرها به منظور بیشینهسازی سود یا کمینهسازی هزینه در تابع هدف مدل میباشد.
حال همانطور که پیشتر گفته شد، یک استراتژی معاملاتی ساده شامل دو اندیکاتور macd و rsi را در نظر بگیرید که به ترتیب دارای 4 و 2 پارامتر ورودی میباشند. این 6 پارامتر ورودی از استراتژی ما میتواند مقادیر متغیری در هر حالت اختیار کند. حال الگوریتمهای هوش مصنوعی نظیر الگوریتم ژنتیک به کمک ما میآیند تا تمامی حالات ممکن از این متغیرها را بسیار سریع چک کنیم تا دریابیم کدام یک از مقادیر هریک از این پارامترها، سود ما را در این استراتژی بهینه میکند. و یک جواب بهینه شدنی و گلوبال به ما میدهند.
اکنون که با مفهوم بهینهسازی در رباتهای معاملهگر آشنایی دارید. باید بدانید که تمام رباتهای معاملهگر خودکار که در گذشته عملکرد خوبی را از خود نشان میدهند، لزوما در آینده گزینه مناسبی نیستند. چون استراتژیهای معاملاتی دائما نیاز به بهینهسازی دارند تا بخوبی در بازار جواب دهند.
آزمایش عملکرد یک استراتژی معاملاتی را در رباتهای معاملهگر روی تاریخچه دیتا بازار در شرایط مشابه و بازه زمانی معین میباشد. که در پاسخ به ما تعداد معاملات، میزان سود و ضرر و متوسط میزان سود به ضرر را میدهد. در متاتریدر 4 و 5 در نرمافزار Strategy Tester معاملهگر قادر است استراتژی توسعهداده شده خود را در گذشته تاریخی بازار آزمایش و برحسب مقادیر خروجی مشخص کند که یک استراتژی مناسب است یا خیر.
به منظور ارزیابی پایداری نتایج بدست آمده در بک تست یک ربات معاملهگر خودکار صورت میگیرد. در فوروارد تست پس از تقسیم بازه زمانی مشخص به دو قسمت با این فرض که بخش دوم بازه زمانی همان آینده است به بک تست گیری از بازه زمانی اول میپردازیم. سپس با مقادیر بدست امده از بازه زمانی اول و جایگذاری آنها در بازه زمانی دوم به بک تست گرفتن از بازه زمانی دوم میپردازیم و نتایج را با بازه زمانی اول مقایسه میکنیم. درصورت نزدیک بودن نتایج، نتایج بدست آمده از بک تست بر حسب کیفیت بالای دادههای گذشته با احتمال زیادی پایدار است.
باید توجه داشت که در این بخش تحلیل دادههای حاصل از ارزیابی در کنار نمودارهای کارایی و بهینه سازی عملکرد از اهمیت زیادی برخوردار است.
آیا هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) همان رباتهای معاملهگر خودکار هستند؟ خیر، هوش مصنوعی درواقع یک تکنولوژی است، که به نوعی توانستهاست در تقلید از انسان به قدرت تفکر دست یابد. هوش مصنوعی یا AI درواقع ماشینی است که با شبیهسازی هوش انسانی سعی در تقلید رفتار انسان و فکر کردن مثل او را دارد.
یادگیری ماشین (Machine learning) در رباتهای معاملهگر هوشمند (اکسپرت) به طور خلاصه زیر مجموعهای از هوش مصنوعی است که به ماشین امکان یادگیری و پیشرفت خودکار و بدون نیاز به برنامهنویسی را میدهد. فرآیند یادگیری ماشینها مشاهدات با دادهها آغاز و با استفاده از دستورالعملهای تعریف شده و کسب تجربه در اثر تکرار به یک الگو میرسد و بر اساس آن تصمیمگیری جدیدی صورت میگیرد.
بازارهای مالی و رباتهای معاملهگر خودکار نیز هرروزه در حال توسعه با این دو تکنولوژی میباشد. در واقع هوش مصنوعی به رباتهای معاملاتی ساده تحلیلگر، قدرت تفکر و بینش و یادگیری میبخشد. در بازارهای مالی تاکنون دو الگوریتم هوش مصنوعی ژنتیک و الگوریتمهای تصادفی بیشتر مورد استفاده قرار گرفتهاند.
در یک ربات معاملهگر خودکار در بک تست استراتژیهای معاملاتی با تعیین حداقل سود و حداکثر ضرر در یک بازه زمانی معین نتایج بدست آمده توسط الگوریتمهای تصادفی از آن استراتژی ذخیره و استراتژی بهینه بدست میآید. به منظور دست یابی سریعتر به جواب بهینه گلوبال از الگوریتم ژنتیک بهره میبرند. به طوری که استراتژی های بهتر در الگوریتم تصادفی به عنوان جواب پایه به صورت دوتایی به عنوان کروموزوم ترکیب و در آنها جهشی ایجاد میشود. سپس جمعیت فعلی را با جمعیت جدید از ترکیب کروموزومهای والد و جهشیافته ترکیب میکنیم. بدین صورت با استفاده از فیت نس فانکشن (Fitness Function) مناسب و عملگرهای انتخاب و تولیدمثل با حذف جوابهای نامناسب و تکثیر جوابهای بهتر دائما هر نسل از جواب را به لحاظ خصوصیات مختلف ارتقا میبخشیم تا به پاسخ بهینه و استراتژیهای سودآور برسیم.
این مطلب رو با دوستانتون در شبکه های اجتماعی به اشتراک بگذارید تا اونها هم با تکنولوژیهای جدید بازارهای مالی، الگو تریدینگ و مفاهیم مربوط به آنها در رباتهای معاملاتی بورس و فارکس آشنا شوند.
برای کسب حداکثر سود در بازار بورس تهران به چه چیزهایی نیاز داریم؟ شما برای
موفقیت در
این بازار چقدر آماده و مسلط هستید؟
در انجمن خبرگان بورس تهران ما پرتفوی از سهام ها به همراه زمان خرید و فروش را به
شما
خواهیم داد و
همچنین اخبار مهم پیش روی بازار سرمایه توسط اساتید بررسی و سهامهای روبه رشد
آینده
مورد تحلیل قرار می
گیرد. در آخر تمام تحلیل های و اشکالات شما توسط اساتید برطرف شده یا در تالار
گفتگو
پاسخ داده می شود.