آموزش محاسبه ضریب بتا به همراه نمونه

ضریب بتا معیاری است که در تحلیل بنیادی برای محاسبه میزان نوسانات (ریسک و بازدهی) یک سهم یا یک پرتفوی بورسی نسبت به حرکت کلی بازار استفاده می‌شود. حرکت کلی بازار در بورس ایران با شاخص کل نشان داده می‌شود به همین دلیل ضریب بتای شاخص کل عدد یک است و ضریب بتایس بقیه سهم‌ها با توجه به میزان انحرافی که از شاخص کل دارند، محاسبه می‌شود. در این مقاله قصد داریم به آموزش نحوه محاسبه ضریب بتا در بورس ایران بپردازیم و با محاسبه بتا به صورت عملی شما را با این ضریب و نحوه استفاده از آن آشنا کنیم.

پیشنهاد مطالعه: سود مرکب در بورس

نحوه محاسبه ضریب بتا در بورس ایران

برای محاسبه ضریب بتا باید ابتدا فرمول آن را بدانید. فرمول ضریب بتا در بورس از تقسیم کردن کواریانس بازده سهم و بازده بازار به واریانس بازده بازار (شاخص کل) به دست می‌آید.

شاید این فرمول در نگاه اول، پیچیده به نظر بیاید اما بعد از توضیحاتِ ما، این فرمول و نحوه محاسبه ضریب بتا در بورس برای شما ساده می‌شود. ابتدا کواریانس و واریانس را به زبان ساده توضیح می‌دهیم.

کواریانس، نحوه حرکت دو سهم را نسبت به یکدیگر نشان می‌دهد. کواریانس مثبت نشان دهنده این است که با بالا یا پایین شدن قیمت‌ها، سهم‌ها با یکدیگر و در یک جهت حرکت می‌کنند. کواریانس منفی نشان دهنده این است که سهم‌ها در جهت مخالف یکدیگر حرکت می‌کنند یعنی با افزایش قیمت یکی، قیمت دیگری کاهش پیدا می‌کند. به زبان ساده کواریانس در فرمول ضریب بتا، همبستگی سهم و شاخص کل را نشان می‌دهد.

واریانس، میزان حرکت یک سهم را نسبت به میانگین کل سهم‌های موجود در یک بازار نشان می‌دهد. با این حساب حالا مفهوم این فرمول را بهتر متوجه می‌شوید. در قسمت بعدی ضریب بتا را برای یکی از سهم‌های بورسی محاسبه می‌کنیم تا بهتر با نحوه استفاده از این فرمول آشنا شوید.

پیشنهاد مطالعه: دوره جامع آموزش بورس تهران

یک نمونه از محاسبه ضریب بتای سهام در بورس ایران

در این قسمت قصد داریم، آموزش محاسبه ضریب بتا در نماد «شبندر» را در یک بازه ۳ ماهه بررسی کنیم (شما می‌توانید از بازه‌های سالیانه استفاده کنید).

برای محاسبه ضریب بتا، ابتدا اطلاعات مربوط به قیمت نماد شبندر و شاخص کل را از سایت TSETMC یا سایت tse.ir دانلود کنید. دقت کنید که تاریخ استفاده از داده‌های قیمت در سهام و شاخص کل باید یکی باشند. ما در این نمونه از اطلاعات مربوط به تاریخ ۱۵ فروردین ماه سال۱۴۰۱ تا ۱۵ تیر ماه همین سال استفاده کرده‌ایم.

پیشنهاد مطالعه: سبد پیشنهادی سهام بورس تهران

با کلیک کردن روی گزینه ای که در شکل بالا مشخص شده است می‌توانید فایل اکسل مربوط به قیمت را دانلود کنید.

بعد از دانلود فایل اکسل اطلاعات مربوط به قیمت، فقط اطلاعات مربوط به قیمت پایانی در شبندر و مقدار عددی شاخص به همراه تاریخ آن‌ها را نگه دارید. در شکل زیر می‌توانید فایل اکسل نمونه برای محاسبه ضریب بتا را ببینید.

در مرحله بعد برای محاسبه ضریب بتای نماد شبندر باید بازده قیمت این سهم را برای هر روز محاسبه کنید. با استفاده از فرمول زیر می‌توانید بازده سهام در اکسل را برای هر روز به صورت جداگانه به دست بیاورید.

در شکل زیر می‌توانید نحوه نوشتن فرمول بازده سهام در اکسل را ببینید.

حالا به همین روش میزان بازده شاخص کل را حساب می‌کنیم.

حالا با به دست آمدن بازده سهام و بازده بازار به راحتی می‌توانید فرمول محاسبه ضریب بتا را در اکسل وارد کنید.

در این مثال، عدد ۱.۷۷ به عنوان ضریب بتا سهام شبندر به دست آمد. این به این معنی است که میزان نوسان شبندر ۷۷ درصد بیشتر از شاخص کل و هم جهت با آن است. البته زمان ۳ ماه برای محاسبه ضریب بتا کافی نیست و شما می‌توانید از دیتاهای مربوط به یک تا سه سال استفاده کنید.

پیشنهاد ویژه: اصول نوسان گیری در بورس تهران

نکته: به هنگام محاسبه ضریب بتا باید از داده های تعدیل شده قیمت استفاده کنید. یعنی تغییرات قیمت پس از افزایش سرمایه و سود نقدی را نیز در نظر بگیرید.

یک نمونه از محاسبه ضریب بتای سبد سهام یا پرتفوی

برای محاسبه ضریب بتا سبد سهام باید از میانگین ضرایب بتای آن‌ها استفاده کنید. البته باید این میانگین را با توجه به درصد سهام از کل پرتفوی خود حساب کنید. فرمول محاسبه ضریب بتا پرتفوی بورسی در شکل زیر مشخص شده است.

فرض کنید دو سهم الف و ب را در پرتفوی خود دارید و ارزش سهم الف در پرتفوی شما ۱۲۰ میلیون و ارزش سهم ب در پرتفوی شما ۲۸۰ میلیون است.

در این صورت برای به دست آوردن درصد سهام الف از پرتفوی باید از محاسبات زیر استفاده کنید:

درصد سهام ب از پرتفوی نیز برابر است با:

حالا می‌توانید با داشتن ضریب بتا سهم الف و ب و میزان درصد آن‌ها، ضریب بتا پرتفوی بورسی خود را به دست بیاورید.

کاربرد ضریب بتا در بورس چیست؟

ضریب بتا، معیاری است که سرمایه گذاران می‌توانند با استفاده از آن مقدار ریسک و بازدهی سهم خود را نسبت به حرکت کلی بازار بسنجند. به عبارت دیگر با محاسبه ضریب بتا، سهامداران می‌توانند بفهمند در ازای قبول کردن چه مقدار ریسک، به بازدهی متناسب با آن می‌رسند. در واقع اگر این گفته که ریسک در بورس، احتمالِ کم شدن ارزش سهام است را بپذیرید، ضریب بتا معیار مناسبی برای اندازه گیری ریسک به حساب می‌آید. برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر درباره ضریب بتا می‌توانید به این مقاله رجوع کنید.

• سهامی که بیشتر از شاخص کل نوسان داشته باشد، ضریب بتای بزرگتر از یک دارد.
• سهامی که کمتر از شاخص کل نوسان داشته باشد، ضریب بتای کمتر از یک دارد.
• سهامی که ضریب بتای بیشتر از یک دارد، ریسک بیشتری دارد اما پتانسیل بازدهی آن هم بیشتر است.
• سهامی که ضریب بتای کمتر از یک دارد، ریسک کمتری دارد اما پتانسیل بازدهی آن هم کمتر است.

پیشنهاد ویژه: آموزش رایگان بورس تهران

علت محاسبه ضریب بتا در بورس چیست؟

ضریب بتا، میزان ریسک سیستماتیک را نشان می‌دهد. ریسک سیستماتیک به نوعی از ریسک گفته می‌شود که در نتیجه شرایط سیاسی و اقتصادی در جامعه رخ می‌دهد و غیرقابل اجتناب است. در نقطه مقابل این ریسک، ریسک غیرسیستماتیک وجود دارد که عمدتا به نحوه عملکرد شرکت‌های بورسی و نحوه مدیریت و سودسازی آن‌ها برمی‌گردد. ریسک غیرسیستماتیک با تنوع بخشیدن به پرتفوی بورسی، قابل اجتناب است اما به دلیل این که نمی‌توان از ریسک سیستماتیک جلوگیری کرد، باید به نحوی آن را محاسبه کرد، تا پیش از خرید سهام از میزان ریسکی که قرار است قبول کنیم، اطلاع داشته باشیم.

محاسبه ضریب بتا با داشتن داده‌های مربوط به قیمت و شاخص کل در بورس به راحتی قابل انجام است. شما می‌توانید از فرمول‌های اکسل ضریب بتا در بورس استفاده کرده و ضریب بتا سهام مورد نظر خود را به دست بیاورید. اگر هم می‌خواهید ضریب بتا پرتفوی خود را به دست بیاورید، می‌توانید با استفاده از فرمولی که به آن اشاره کردیم ابتدا درصد هر سهام را در پرتفوی خود حساب کرده و سپس از ضرایب بتای آن‌ها میانگین بگیرید.

پیشنهاد ویژه: آموزش تابلو خوانی، نوسان گیری و سایر ترفند های بورس تهران

سوالات متداول

۱- نحوه محاسبه ضریب بتا چگونه است؟

فرمول محاسبه بتا از تقسیم کواریانس بازده سهام و بازار بر واریانس بازار به دست می‌آید. این فرمول به زبان ساده در مقاله به همراه مثال توضیح داده شده است.

۲- آیا می توان از ضریب بتا برای پرتفوی بورسی استفاده کرد؟

بله. با استفاده از فرمولی که در متن مقاله به آن اشاره کرده‌ایم امکان محاسبه ضریب بتا پرتفوی بورسی وجود دارد.

۳- اطلاعات مربوط به قیمت برای محاسبه ضریب بتا را از کجا می توان تهیه کرد؟

شما می‌توانید اطلاعات مربوط به قیمت را از سایت‌های tseymc.com، tse.ir و یا سایت fipiran.com به دست بیاورید.