الگوهای اقتصادی (Economic Models) مختلفی برای توضیح روابط میان درآمدها و هزینه‌ها که منجر به اندازه‌گیری ثروت یک کشور یا همان کیک اقتصادی می‌شود، وجود دارد. یکی از مهمترین الگوهای اقتصادی، چرخه اقتصاد یا جریان مدور اقتصادی (Circular flow of income) است که خود نیز شامل مدل‌های مختلفی است.
بررسی این الگوی اقتصادی و درک چگونگی اندازه‌گیری ثروت ملی با استفاده از این مدل‌ها، در نهایت به شما در سرمایه گذاری کردن کمک خواهد کرد. تا انتهای مقاله با همراه باشید تا در ادامه سری مقالات آموزش اقتصاد به زبان ساده، انواع مدل‌های جریان مدور اقتصادی را همراه با مثال‌های متنوع آموزش دهیم.
در اقتصاد کلان، جریان مدور اقتصاد یا چرخه فعالیت‌های اقتصادی، جریان میان درآمد و هزینه‌ها را در سطح ملی نشان می‌دهد. این بررسی در نهایت، ما را به میزان عرضه و تقاضا کل می‌‌رساند.
هنگامی عرضه و تقاضای کل با یکدیگر برابر هستند، تعادل در اقتصاد برقرار است اما در واقعیت، این تعادل به ندرت برقرار می‌شود.
در نتیجه، سرمایه‌گذارانِ بازارهای مالی میتوانند گزینه‌های مناسب سرمایه گذاری در شرایط رکود و تورم را به تفکیک انتخاب کنند. در صورتی که زمان کافی جهت یادگیری دانش اقتصاد کلان و سرمایهگذاری بر مبنای آن را ندارید می‌توانید از سرویس مشاوره سرمایه گذاری استفاده کنید. در این سرویس، متناسب با شرایط مالی و سطح ریسک‌پذیری هر سرمایه‌گذار، تحلیل اقتصاد ایران و جهان و تحلیل بازارهای مالی، بهترین گزینه‌های سرمایهگذاری معرفی شده و با توجه به تغییرات احتمالی در آینده، این گزینه‌ها نیز آپدیت می‌شوند.
در ادامه، به زبانی ساده چگونگیِ برقراریِ تعادل در اقتصاد را با استفاده از مدل‌های چند بخشی درآمد- هزینه توضیح خواهیم داد.
چرخه اقتصاد یا جریان مدور اقتصادی دو بخشی، اولین و ساده‌ترین الگوی اقتصادی است. این مدل دو بخشی با فرض اینکه در اقتصاد، تنها دو گروه خانوارها و شرکت‌ها وجود دارند، مطرح شده است.
حال دو بازار «کالاها و خدمات» و «عوامل تولید» را در نظر بگیرید.
چرخه اقتصاد یا جریان مدور درآمد- هزینه یکی از مدل‌های اقتصادی ساده است که در آن خانوارها، نهاده‌های تولید را در اختیار شرکت‌ها قرار می‌دهند. به زبان ساده، در این چرخه اقتصاد، خانوارها با پرداخت پول (هزینه)، کالاها و خدمات را خریداری می‌کنند و شرکت‌ها با درآمد به دست آمده از فروش کالاها، دستمزد کارگران، اجاره ساختمان و سود صاحبان شرکت را پرداخت می‌کنند.
پولی (هزینه) که از سمت خانوارها برای خرید صرف می‌شود در نهایت با پرداخت دستمزد و اجاره به سمت خود آنها برمی‌گردد. صاحبان شرکت‌ها نیز خود جز خانوارها محسوب می‌شوند، بنابراین سود آنها نیز پولی است که به سمت خانوارها می‌رود.
اقتصاددانان برای ایجاد سهولت در تحلیل‌های خود فرضیات متعددی در نظر می‌گیرند. فرضیات این مدل دو بخشی در تصویر زیر نشان داده شده است.
همان طور که پیشتر اشاره شد، در مدل دو بخشی که به چرخه اقتصاد نیز معروف است، فرض بر این است که خانوارها، پس‌انداز (Saving) یا سرمایه گذاری (Investment) نمی‌کنند. در واقع، خانوارها تمام درآمد خود را صرف خرید کالاها و خدمات می‌کنند. اگر این دو فاکتور را به مدل دو بخشی اضافه کنیم، نتایج متفاوتی به دست می‌آید.
در مدل دو بخشی چرخه تولید و درآمد با پس‌انداز،هنگامی که خانوارها پس‌انداز می‌کنند، هزینه یا مخارج خود برای خرید کالاها و خدمات را کاهش می‌دهند و در نتیجه جریان پول به شرکت‌ها که همان درآمد شرکت‌هاست، کاهش پیدا می‌کند. شرکت‌ها با کاهش درآمد، کارگران کمتری استخدام کرده و یا حتی تعدادی از کارگران خود را اخراج کرده و یا دستمزد آنها را کاهش می‌دهند. در نتیجه، درآمد خانوارها نیز کاهش پیدا می‌کند. بنابراین:
فرض کنید تمام خانوارها، به جای پس‌انداز کردن بخشی از پول خود، آن را در بازارهای مالی سرمایهگذاری (از نظر مالی و کسب سود) می‌کنند. شرکت‌ها از طریق بازارهای مالی به تامین مالی می‌پردازند و کالاهای سرمایه‌ای (ماشین‌آلات، کارخانه، ابزار و ...) را خریداری می‌کنند. در واقع، آنها در حال قرض گرفتن پولی هستند که خانوارها به عنوان پس‌انداز در بازارهای مالی قرار داده‌اند و در عین حال با خرید ماشین‌آلات برای افزایش ظرفیت تولیدی، در حال سرمایه گذاری (از نظر اقتصادی) هستند. در این حال جریان هزینه کل کاهش پیدا نمی‌کند.
در نتیجه:
شاید تعجب کنید ولی تعریفی که اقتصاددانان در توضیح مفاهیم اقتصادی، از سرمایه گذاری ارائه می‌کنند با تعریف عامه مردم از سرمایه گذاری در بازارهای مالی متفاوت است اما منظور اقتصاددانان از سرمایه گذاری شرکت‌ها در چرخه اقتصاد چیست؟
از نظر اقتصاددانان، سرمایه گذاری شامل کالاهای خریداری شده‌ای است که قرار است در آینده به کار گرفته شوند. در این دیدگاه، سرمایه گذاری به معنای خلق سرمایه (Capital) جدید است نه انتقال مالکیت یک دارایی از فردی به فرد دیگر.
فرض کنید آقای الف، ملکی را در سعادت‌آباد تهران خریداری کرده اما آقای ب، ملکی را در همان منطقه می‌سازد. از نظر یک اقتصاددانان، آقای الف سرمایهگذاری کرده یا به عبارت دیگر سرمایه جدیدی به اقتصاد اضافه کرده است. اما آقای ب تنها مالکیت یک خانه از پیش ساخته شده که قبلا در تملک فرد دیگری بوده را به دست آورده است.
در مدل سه بخشی جریان مدور تولید و درآمد ملی، عامل اقتصادی جدیدی به نام «دولت» وارد می‌شود. در نتیجه مدل سه بخشی اقتصاد شامل سه عنصر است:
در این حالت:
الف) خانوارها، بخشی از درآمدی را که از طریق عرضه عوامل تولید خود (نیروی کار، زمین و سرمایه) به دست آورده‌اند، برای خرید کالاها و خدمات صرف می‌کنند، بخش دیگری را پس‌انداز کرده و در نهایت، بخشی از درآمد خود را به عنوان «مالیات» به دولت می‌پردازند.
ب) دولت با دریافت مالیات از دو بخش «خانوارها» و «شرکت‌ها» درآمد کسب می‌کند. مالیات نیز به منظور ارائه خدمات عمومی به مردم، پرداخت‌های انتقالی و سایر هزینه‌های دولت مصرف می‌شود.
چرخه درآمد و تولید ملی در اقتصاد کلان که به آن چرخه فعالیت‌های اقتصادی نیز گفته می‌شود، یک مدل چهار بخشی دارد که تصویر کامل‌تری از اقتصاد ارائه می‌دهد. این چهار بخش عبارتند از:
در این حالت:
الف) خانوارها، علاوه بر خرید کالاها و خدمات داخلی، بخشی از درآمد خود صرف خرید کالاها و خدمات خارجی می‌کنند.
ب) شرکت‌ها، کالاها و خدمات خود را در هر دو بازار داخلی و خارجی به فروش می‌رسانند. علاوه بر این، شرکت‌ها میتوانند برای تامین منابع مالی خود از بازارهای خارجی کمک بگیرند.
پ) دولت، خرید کالاها و خدمات را در هر دو بخش داخل و خارج از کشور انجام داده و می‌تواند برای تامین منابع مالی مورد نیاز خود از بازارهای خارجی استفاده کند.
در مدل دو بخشی جریان مدور تولید و درآمد (با پس‌انداز) به این نکته اشاره کردیم که خانوارها بخشی از درآمد خود را در بازارهای مالی، سرمایه گذاری (از نظر مالی و کسب سود) می‌کنند. در اینجا، ارتباط دولت و بازارهای مالی مشخص می‌شود؛ اگر دولت کسری بودجه داشته باشد، می‌تواند آن را از طریق بازارهای مالی جبران کند (به زبان ساده، دولت از بازارهای مالی، پول قرض می‌گیرد).
مصرف، سرمایه گذاری، خریدهای دولت و خالص صادرات، ۴ جز اصلی تولید ناخالص داخلی (GDP) یک کشور هستند. GDP، ارزش پولی تمام کالاها و خدمات تولید شده در یک اقتصاد است.
الف) مصرف: هنگامی که غذایی مصرف می‌کنید، به سینما می‌روید یا از خدمات پزشکی استفاده می‌کنید، در حال مصرف بخشی از تولیدات اقتصاد هستید.
ب) سرمایه گذاری: خانوارها و شرکت‌ها با خرید کالاهای سرمایه‌ای در این بخش از درآمد ملی سهم دارند. به عنوان مثال، خانوارها با خرید خانه‌های جدید و شرکت‌ها با خرید ماشین‌آلات جدید، برای مصرف در آینده، سرمایه گذاری می‌کنند.
پ) خریدهای دولت: مخارج دولت که شامل ساخت جاده و مدرسه، خرید کتاب و اسلحه، خرید خدمت کارکنان دولت همچون معلمان و ... می‌شود، از جنس فعالیتِ خرید کالاها و خدمات هستند. پرداخت‌های انتقالی دولت (مثل یارانه) با اینکه جز مخارج دولت است، در این دسته جای نمی‌گیرد چون به ازای این پرداخت‌ها هیچ نوع کالا یا خدماتی در اقتصاد تولید نمی‌شود. البته این پرداخت‌ها تاثیر غیرمستقیمی بر میزان تقاضای کالاها و خدمات دارند که فعلا از آن عبور می‌کنیم.
ت) خالص صادرات (صادرات منهای واردات): در مدل چهار بخشی اقتصاد که بخش خارجی نیز حضور دارد، خالص صادرات بخش دیگری از GDP را به خود اختصاص می‌دهد.
حال بهتر است به مواردی که منجر به ورود و خروج پول از چرخه اقتصاد می‌شوند، بپردازیم.
در اقتصاد کلان، تزریق (Injection) به فعالیت‌هایی اطلاق می‌شود که منجر به ورود پول به چرخه فعالیت‌های اقتصادی می‌شود. درست همچون بارش باران بر یک رودخانه که منجر به افزایش منابع آبی آن می‌شود.
در اقتصاد کلان، نشت (Leakage) یا تراوش‌ها به فعالیت‌هایی اطلاق می‌شود که منجر به خروج پول از چرخه فعالیت‌های اقتصادی می‌شود. درست همچون رودخانه‌ای که بخشی از آب‌های آن در اثر گرما تبخیر می‌شود.
نشت، شامل «پس‌انداز»، «مالیات» و «واردات» می‌شود.
تزریق، شامل «سرمایهگذاری»، «مخارج دولت» و «صادرات» می‌شود.
تقاضای کل در اقتصاد (Y)، جمعِ تقاضای تمامی عوامل اقتصادی در بازار کالاها و خدمات (در یک بازه زمانی معین) است.
الف) در اقتصاد دو بخشی (خانوارها و بنگاه‌ها) ، تقاضای کل شامل تقاضای مصرفی (C) و تقاضای سرمایه گذاری (I) از سوی خانوارها و بنگاه‌ها است.
ب) در اقتصاد سه بخشی (خانوارها، بنگاه‌ها و دولت) ، علاوه بر موارد قبلی، تقاضای کل مخارج دولت (G) را نیز در بر می‌گیرد.
پ) در اقتصاد چهار بخشی (خانوارها، بنگاه‌ها، دولت و بخش خارجی)، علاوه بر موارد قبلی، تقاضای کل خالص صادرات (NX) را نیز در بر می‌گیرد.
عرضه کل در اقتصاد، جمعِ کالاها و خدمات تولید شده (در یک بازه زمانی معین) است. عرضه کل که همان تولید ملی یا درآمد ملی است، همچون تقاضای کل از جمع کالاهای مصرفی، کالاهای سرمایه ای، خریدهای دولت و خالص صادرات به دست می‌آید. بنابراین از نظر تئوری، با برقراری تساوی عرضه و تقاضای کل، اقتصاد در تعادل است اما معمولا واقعیت بدین شکل نیست.
تعادل در اقتصاد کلان از برابری عرضه کل و تقاضای کل به دست می‌آید. اگر میزان نشت‌ها و تزریق‌ها در اقتصاد با یکدیگر برابر باشد، ارزش پولی کالاها و خدمات تولید شده (عرضه کل) با ارزش پولی کالاها و خدمات تقاضا شده (تقاضای کل) برابر خواهد بود و اقتصاد در تعادل به سر می‌برد و قیمتها ثبات دارند. با این وجود، در اغلب موارد اقتصادها با دو وضعیت اصلی عدم تعادل رو‌به‌رو هستند:
این عدم تعادل‌ها در اقتصاد با به کارگیری سیاست‌های مالی و پولی مناسب میتوانند به سمت تعادل نزدیک شده و منجر به افزایش رفاه مردم شوند.
در این قسمت به بررسی الگوی اقتصادی درآمد -هزینه که با نام چرخه اقتصاد یا جریان مدور اقتصاد نیز شناخته می‌شود، پرداخته و انواع مدل‌های دو بخشی، سه بخشی و چهار بخشی آن را شرح دادیم. در نهایت به این نکته رسیدیم که تعادل میان عرضه و تقاضای کل منجر به ثبات قیمتها، اضافه عرضه منجر به کاهش قیمتها و اضافه تقاضا منجر به افزایش قیمتها خواهد شد. در هر حالتی، سرمایه‌گذارانِ اقتصاددان با در نظر گرفتن این نکات و سایر متغیرهای اقتصاد کلان بهترین تصمیمات را برای سرمایهگذاری در بازارهای مالی و کسب سود می‌گیرند. شما نیز می‌توانید با استفاده از دوره اقتصاد کلان، سطح دانش خود را برای سرمایه گذاری افزایش دهید.
جهت آشنایی با سایر موضوعات اقتصاد کلانِ مرتبط با سرمایه گذاری از مقالات زیر استفاده کنید.
فعالیت عوامل اقتصادی (خانوارها، شرکت‌ها، دولت و بخش خارجی) جریان دایره‌واری از درآمد-هزینه را به وجود می‌آورد. اگر فرض کنیم که اقتصاد صرفا از دو بخش خانوارها و شرکت‌ها به وجود آمده، جریان مدور اقتصاد، جریان پولی است که بین این دو گروه برقرار است؛ هزینه خانوارها برای خرید کالاها و خدمات به درآمد شرکت‌ها از فروش تبدیل می‌شود. درآمد شرکت‌ها از فروش، به هزینه‌ی خرید عوامل تولید از خانوارها جریان می‌یابد.
نشت‌ها یا تراوشات در اقتصاد به مجموعه فعالیت‌هایی گفته می‌شود که پول را از جریان چرخه اصلی اقتصاد خارج می‌کند. تراوشات شامل «پس‌انداز»، «مالیات»، و «واردات» می‌شوند. تزریقات در اقتصاد به مجموعه فعالیت‌هایی گفته می‌شود که منجر به ورود پول به جریان فعالیت‌های اقتصادی می‌شود. تزریقات شامل «سرمایهگذاری»، «خریدهای دولت» و «صادرات» می‌شود.
کد بازیابی به ایمیل و شماره موبایل ارسال شد
این کد حداکثر 5 دقیقه اعتبار دارد
