طرح پانزی (Ponzi scheme) یک نوع کلاهبرداری است که با یک سرمایه گذاری متقلبانه، وعده بازدهی بالا و ریسک کم (یا بدون ریسک) را به افراد وعده می‌دهد. در این روش، ابتدا سرمایه تعدادی از سرمایه گذاران، جذب ِ طرح پانزی شده و سرمایه سرمایه گذاران بعدی به عنوان سود ِ سرمایه گذاران اولیه پرداخت می‌شود. هنگامی که تعداد سرمایه گذاران جدید کمتر می‌شود، قابلیت پرداخت بازدهی به سرمایه گذاران اولیه از بین رفته و صاحب طرح کلاهبرداری پانزی، با سرمایه زیادی که حاصل از آخرین دور ِ سرمایه گذاری است، ناپدید می‌شود. در ادامه به توضیح کلاهبرداری پانزی و انواع مختلف آن خواهیم پرداخت.
خیر. طرح پانزی یک نوع کلاهبرداری است که عمدتا با وعده‌ی سرمایه گذاری و پرداخت سود بالا و ثابت، اجرایی می‌شود. فرض کنید یک طرح پانزی در سه دوره انجام می‌شود. صاحب این طرح ِ کلاهبرداری، صرفا پول ِ سرمایه گذاران ِ دور دوم را به عنوان بازدهی ِ سرمایه گذاران ِ دور اول پرداخت کرده تا بدین طریق اعتماد باقی سرمایه گذاران را جلب کند.
در نهایت، پولِ سرمایه گذاران دور سوم را دریافت کرده و متواری یا ناپدید می‌شود. همان گونه که مشاهده می‌کنید در این مثال، هیچ گونه سرمایه گذاری بر روی یک دارایی مالی (سهام، ارز خارجی، طلا و ...) صورت نگرفته و سرمایه گذاران یا به عبارت بهتر، مال باختگان ِ دور دوم و دور سوم، تمام سرمایه خود را از دست می‌دهند.
بررسی مثالی از یک طرح پانزی می‌تواند به خوبی شما را با این طرح‌های کلاهبرداری آشنا کرده و از به دام افتادن‌تان در چنین طرح‌هایی جلوگیری کند. فرض کنید قیمت خودرو پژو 207 در بازار معادل 700 میلیون و قیمت کارخانه‌ای آن معادل آن 350 میلیون تومان باشد. اگر به طور اتفاقی به یک آگهی برخورد کنید که در آن شما را با فقط 100 میلیون تومان صاحب ِ پژو 207 می‌کند، چه واکنشی نشان می‌دهید؟
از آنجایی که تمام سایت‌ها یا شرکت‌های پانزی بایستی در قدم اول، اعتمادسازی کنند، به چند نفر ِ اولی که در این طرح شرکت می‌کنند خودروی 207 داده‌اند و همین نکته ممکن است شما را فریب دهد. پس با تصورِ کسب سود بالا (600 میلیون تومان) در برابر ریسک کمتر (100 میلیون تومان) حاضر به شرکت در این طرح می‌شوید.
پس از پرداخت پول، احتمالا صاحب طرح پانزی به شما رسیدی برای تحویل یک خودروی پژو 207 در یک ماه آینده می‌دهد. در این یک ماه او فرصت دارد تا پول سایر افراد را نیز جذب کرده و پیش از رسیدن موعد سررسید با سرمایه زیادی متواری شود.
جهت تشخیص طرح پانزی به نکات زیر دقت کنید:
در نهایت می‌توان گفت مهمترین نشانه یک طرح پانزی، وعده بازدهی مشخص و ثابت در مدت زمانی معین است.
بسیاری از طرح‌های پانزی با وعده‌ی سرمایه گذاری به جای مشتری، سرمایه آنها را جذب می‌کنند. بنابراین بهتر است برای در امان از طرح‌های پانزی، روش اصولی سرمایه گذاری در بازارهای مالی را یاد بگیرید. متاسفانه در شرایط تورمی ایران، تمام افراد به دنبال چند برابر کردن سرمایه خود از راه‌های به ظاهر ساده هستند اما از این موضوع مطلع نیستند که با یادگیری اصول اقتصادی می‌توانند، رشد اقتصادی را هم با افزایش درآمد از شغل خود و هم با سرمایه گذاری اصولی پول خود در بازارهای مالی به دست بیاورند.
اگر فرصت آموزش نداشته و به دنبال راهی ساده برای گرفتن بهترین تصمیمات سرمایه گذاری هستید به شما پیشنهاد می‌کنیم از مشاوره انجمن سرمایه گذاری ایران استفاده کنید. در این انجمن، تیمی حرفه‌ای از تحلیل‌گران با مدیریت استاد هومن مقراضی مشغول به کار هستند که با رصد روزانه بازارهای مالی و اخبار سیاسی و اقتصادی، فرصت مناسب سرمایه گذاری در انواع بازارهای بورس، ملک، خودرو، طلا و دلار را در اختیار شما قرار می‌دهند.
واقعیت این است که بسیاری از مردم اطلاعات درستی در خصوص طرح پانزی نداشته و حتی آن را معادل ِ سرمایه گذاری کردن می‌دانند. از دیگر دلایلی که سرمایه گذاران در دام ِ طرح‌های پانزی گرفتار می‌شوند می‌توان به موارد ِ زیر اشاره کرد:
فرض کنید شخصی به نام سعید به دوست خود احمد می‌گوید که توانایی پرداخت سود ۲۰ درصدی به علاوه اصل سرمایه را ظرف مدت یک ماه را دارد. احمد از اینکه مجبور نیست برای کسب سود، نحوه سرمایه گذاری کردن را یاد بگیرد، ۱۰۰ میلیون تومان سرمایه خود را به سعید می‌سپارد. در همین حین، سعید به دوست دیگر خود مهران نیز همین وعده را می‌دهد. مهران که سرمایه بیشتری دارد ۲۰۰ میلیون در اختیار سعید می‌گذارد. در نتیجه سعید ۳۰۰ میلیون تومان پول دارد. او پس از یک ماه، ۱۲۰ میلیون تومان به احمد برمی‌گرداند و با دارایی ۱۸۰ میلیونی به دنبال سرمایه گذاران جدید می‌گردد.
سعید بدون اینکه دیگران را از نحوه سرمایه گذاری خود مطلع سازد، صرفا پول سرمایه گذاران جدید را به عنوان سود به سرمایه گذاران قبلی می‌دهد و بالاخره زمانی که سرمایه مورد نیازش فراهم شد، بدون بازپرداخت سود و سرمایه آخرین سرمایه گذاران، متواری می‌شود.
طرح پانزی از نام تاجر متقلبی به نام «چارلز پانزی» است که در دهه 1920 میلادی با موفقیت ده هزار نفر را متقاعد کرد تا وجوه خود را برای سرمایه گذاری کردن به او بسپارند، گرفته شده است. طرح چارلز پانزی از طریق وعده مقدار مشخصی از سود با خرید کوپن‌های مربوط به خدمات پستی شروع شد. پانزی از پول سرمایه گذاران جدید برای پرداخت تعهدات مربوط به سرمایه گذاران قبلی استفاده می‌کرد.
به نقل از وبسایت کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا، «برنارد مدوف» به دلیل اجرای یک طرح پانزی که طی آن گزارش‌های معاملاتی شرکت سرمایه گذاری خود را جعل می‌کرد، مجرم شناخته شد. مدوف در این گزارشات وانمود می‌کرد که مشتریان از سرمایه‌هایی که وجود ِ خارجی نداشتند، سود می‌برند.
در طول بحران مالی سال 2008 آمریکا، کسانی که سرمایه خود را به شرکت مدوف سپرده بودند، شروع به برداشت وجوه کردند و همین موضوع مشخص کرد که شرکت نقدینگی کافی جهت پرداخت پول مشتریان خود را ندارد. مقدار کلاهبرداری مدوف از این طرح پانزی دست کم 50 میلیارد دلار تخمین زده شده است.
در طرح پانزی، سرمایه گذاران با وعده کسب بازدهی بالا و ثابت در آینده‌ای نزدیک جذب می‌شوند. صاحب ِ طرح پانزی تا زمانی که سرمایه گذاران جدید به طرح وارد شوند، قادر به حفظ آن است.
از طرف دیگر، در طرح هرمی یک سرمایه گذار یا خریدار محصول (برای دریافت حق فروش یک محصول خاص یا بازاریابی خاص) جذب شده و از او درخواست می‌شود تا سرمایه گذاران دیگری را به پروژه جذب کنند. در این طرح، هر فرد به نسبت پول و جایگاه خود در هرم سود به دست می‌آورد و بیشترین سود هم به فردی که در بالاترین نقطه هرم قرار دارد، می‌رسد. در نهایت نی هنگامی که دیگر کسی محصول را خریداری نمی‌کند، صاحب طرح با سود زیادی که به جیب زده متواری می‌شود و حتی ممکن است آخرین سری کالاها را نیز تحویل ندهد.
هر دو طرح پانزی و هرمی از نظر کلاهبرداری مشابه بوده و در نهایت سرمایه افرادی را از بین می‌برند.
دنیای کریپتوکارنسی‌ها یکی از مکان‌هایی است که پتانسیل بالایی برای تشکیل پروژه‌های پانزی در آن وجود دارد. به علت وجود پلتفرم‌هایی همچون اتریوم و ترون می‌توان به راحتی یک رمز ارز جدید در قالب توکن به وجود آورد. این توکن‌ها که بدون برنامه‌ی مشخصی ایجاد می‌شوند، با وعده سودآوری بالای آنها در آینده تبلیغ شده و مردم به خرید آنها جذب می‌شوند.
از جمله پروژه‌های پانزی ارز دیجیتال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
در ایران نیز انواع پروژه‌های پانزی در زمینه بورس، خودرو، کالا، ارزهای دیجیتال و سایر موارد وجود دارد. برای دریافت لیست شرکت‌های پانزی ایران روی این لینک کلیک کنید.
در این مقاله به طرح پانزی (Ponzi) پرداخته و دانستیم در این گونه طرح‌ها با وعده پرداخت سود بالا، سرمایه بسیاری از افراد ناآگاه جمع آوری شده و از همین طریق، سودِ حامیان اولیه طرح پرداخت می‌شود. در نهایت، پس از مدتی صاحب طرح کلاهبرداری پانزی با کاهش قابل توجه در تعداد سرمایه گذاران جدید با سرمایه مردم ناپدید می‌شود.
با این وجود، اگر شما حتی با مبانی اولیه سرمایه گذاری آشنایی داشته باشید، هرگز در دام طرح پانزی نمی‌افتید؛ چرا که می‌دانید شرایط بازارهای مالی متغیر است و به دست آوردن سود ثابت و تضمینی در آنها غیر ممکن است. سرمایه گذاری، دانشی است که تمام مردم بدان نیاز دارند تا بتوانند به شکلی واقعی به سود ِ مناسبی دست پیدا کنند؛ سودی که بیشتر از نرخ تورم سالانه در ایران باشد تا مردم بتوانند طعمِ واقعی افزایش سرمایه را بچشند.
در پایان پیشنهاد می‌کنیم جهت آشنایی با انواع روشهای سرمایه گذاری از مقالات زیر نیز استفاده کنید.
کلاهبرداری پانزی، طرحی است که در آن سرمایه افراد با وعده کسب بازدهی بالا جمع آوری شده و از طریق آن سود سرمایه گذاران دور اول پرداخت شده و مابقی آن به جیبِ صاحب طرح پانزی می‌رود. در نهایت با ناپدید شدن صاحب طرح، آخرین دور ِ سرمایه گذاران که تعداد آنها اغلب بیشتر از سرمایه گذاران دور اول است، کل پول خود را از دست می‌دهند.
مشهورترین طرح پانزی جهان توسط فردی به نام «برنی مدوف» انجام شد. این طرح، بزرگترین پروژه پانزی در تاریخ و به ارزش تقریبی حداقل 50 میلیارد دلار انجام شده است.
خیر. برخی مواقع فرآیند ثبت شرکت‌های صوری در ایران بسیار ساده است. علاوه بر این، اعتمادسازی اولین مرحله در یک طرح پانزی است. بنابراین نباید تبلیغ ِ سلبریتی‌ها از یک طرح، مبنای سرمایه گذاری شما باشد. پیشنهاد می‌کنیم از سایر نکاتی که در متن مقاله جهت تشخیص طرح پانزی توضیح دادیم استفاده کنید.
کد بازیابی به ایمیل و شماره موبایل ارسال شد
این کد حداکثر 5 دقیقه اعتبار دارد
