شاخص کل بورس چیست و چگونه محاسبه می شود؟

• Oct 04 2022

شاخص بورس

 اگر فعال بازارهای مالی هستید و در این بازار ها سرمایه گذاری می‌کنید قطعاً کلمه " شاخص" به گوشتان خورده است به همین خاطر ممکن است این سوال برایتان پیش آمده باشد که شاخص بورس چیست و نوسانات این عدد به چه معناست؟

بنابراین لازم است تا انتهای این مقاله را مطالعه فرمایید تا با معنای دقیق شاخص بورس و نکاتی که تا بحال از هیچ جا نشنیده اید، آشنا شوید.

پیشنهاد ویژه: آموزش تابلو خوانی، نوسان گیری و سایر ترفند های بورس تهران

شاخص کل بورس چیست و چگونه محاسبه می شود؟

قبل از هر چیز باید بدانیم که شاخص کل بورس به چه معناست تا بتوانیم نحوه محاسبه آن را بیان کنیم؛ شاخص کل بورس همان کلمه معروفی است که اخبار و رسانه ها از آن به عنوان معیار حرکت بورس تهران صحبت می‌کنند. این شاخص بیانگر سطح عمومی قیمت و حرکت بازار می‌باشد که یکی از پرکاربردترین شاخص ها در بین فعالین این بازار است. 

به بیان بهتر شاخص کل میزان بازدهی سهامداران را نشان می دهد برای مثال اگر شاخص کل در یک سال از 500/000 به 1/000/000 واحد (بیش از ۵۰ % رشد) رسیده باشد یعنی به طور میانگین سهامداران حدود۵۰ % در این بازار سود کردند.

پیشنهاد مطالعه: قوانین کارگزاری

 سازمان بورس و اوراق بهادار تهران در فروردین ماه سال ۱۳۶۹ اقدام به محاسبه و انتشار شاخص کل قیمت خود با نام تیپکس (TEPIX) نموده است. این شاخص ۵۲ شرکت که در آن زمان کل شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران بودند را شامل می‌شد. شما می‌توانید فرمول تپیکس را در تصویر زیر مشاهده فرمایید:

همان گونه که از فرمول مشخص است، تعداد سهام شرکت ها معیار مهم در این شاخص است که این امر منجر به تأثیر بیشتر شرکت های بزرگ در شاخص می‌شد و این دقیقا نکته ای است که باید به آن دقت کرد.

عملا در این فرمول شرکت های کوچک وزن کمتری دارند، به بیان بهتر حرکت قیمتی کمتری از شرکت های بزرگ تاثیر بیشتری از حرکت قیمتی بزرگتری از شرکت های کوچک دارد، لذا شما در بازار مشاهده می‌کنید که ممکن است صنعتی که عمدتا از شرکت های کوچک تشکیل شده است، برای یک هفته تغییرات قیمتی مهمی را به سمت مثبت یا منفی ببیند ولی شاخص کل تغییر جدی نداشته باشد و حال تنها یک روز معامله شدن نمادهای بزرگ تاثير جدی بر شاخص داشته باشد، یا بسته بودن نمادهای بزرگ عملا می‌تواند باعث عدم حرکت های جدی در شاخص کل شود. 

پیشنهاد ویژه: آموزش رایگان بورس تهران

نماد های شاخص ساز کدامند؟

 به شرکت های بزرگ، شرکت هایی که تعداد برگ سهام زیاد و به عبارتی بیشترین ارزش بازار را در اختیار دارند، نمادهای شاخص ساز می‌گویند. از آنجایی که ارزش معاملات و ارزش بازار این شرکت‌ها خیلی بیشتر از شرکت‌های کوچک است، به همین خاطر تاثیرگذاری هر یک از این شرکت‌ها هم بر شاخص کل با توجه به توضیحات بخش ابتدایی بسیار زیادتر از شرکت‌های کوچک خواهد بود. برای مثال هر دو نماد حتوکا و خودرو در پایان روز معاملاتی یکشنبه ۲۷ شهریور سال ۱۴۰۱  حدود سه و نیم درصد  کاهش داشته اند. اما نماد خودرو به علت بزرگتر بودن و ارزش بازار حدود ۶۲ هزار میلیارد تومان حدود ۴۵۰ واحد تاثیر منفی و نماد حتوکا  با ارزش بازار حدود کمتر از 650 میلیارد تومان تنها 7/0 واحد تاثیر منفی بر روی شاخص گذاشته‌است! در بخش زیر شما می‌توانید با ۳۰ شرکت بزرگ بورس تهران آشنا شوید:

نام شرکت(نماد)	ارزش بازار(همت)
صنایع پتروشیمی خلیج فارس (فارس)	340
فولاد مبارکه اصفهان (فولاد)	266
توسعه معادن و صندوق معدنی خاورمیانه (میدکو)	239
ملی صنایع مس ایران (فملی)	200
معدنی و صنعتی گل گهر (کگل)	187
بیمه پاسارگاد (بپاس)	150
سرمایه گزاری تامین اجتماعی (شستا)	149
گسترش نفت و گاز پارسیان (پارسان)	127
معدنی و صنعتی چادر ملو (کچاد)	126
گروه مدیریت سرمایه گزاری امید (وامید)	120
پتروشیمی پردیس (شپدیس)	113
پتروشیمی پارس (پارس)	107
پالایش نفت اصفهان (شپنا)	104
سرمایه گزاری نفت و گاز پتروشیمی تامین (تاپیکو)	102
سنگ آهن گهر زمین (کگهر)	102
بانک پاسارگاد (وپاسار)	99
سرمایه گزاری غدیر (وغدیر)	97
پلیمر آریا ساسول (آریا)	93
توسعه معادن و فلزات (ومعادن)	86
پالایش نفت تهران (شتران)	78
پتروشیمی نوری (نوری)	77
بانک ملت (وبملت)	69
پتروشیمی جم (جم)	67
ایران خودرو (خودرو)	60
پتروشیمی مبین (مبین)	49
کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران (حکشتی)	48
سرمایه گزاری صندوق بازنشستگی (وصندوق)	44
فولاد خوزستان (فخوز)	43
پالایش نفت تبریز (شبریز)	42
مخابرات ایران (اخابر)	40

تفاوت شاخص کل بورس و شاخص هم وزن چیست؟

 همانطور که در بخش گذشته به آن به طور مفصل اشاره شد تنها تناقضی که در شاخص کل مطرح شده است میزان تاثیر پذیری این شاخص از نمادهای بزرگ و کوچک است که بنا بر ارزش بازار آن نماد متفاوت می‌باشد. بنابراین نمی‌توان از شاخص کل، بازدهی دقیقی از کل بازار دریافت کرد زیرا که تاثیر نماد های بزرگتر بیشتر است و با وجود مثبت بودن ۸۰ % نمادهای کوچک و منفی بودن ۲۰ % نماد های بزرگ باز هم شاخص کل منفی شود!

 به همین علت سازمان بورس و اوراق بهادار تهران در تاریخ پنجم اسفند ماه سال ۱۳۹۳ شاخصی را معرفی کرد به نام شاخص کل هم وزن که تمامی نماد ها در آن به یک وزن سنجیده می‌شوند. به عبارتی در همان مثالی که در ابتدای مقاله بیان شد در صورتی که هر دو نماد خودرو و حتوکا در یک روز معاملاتی 3 درصد کاهش پیدا کنند در شاخص هم وزن همانطور که از نامش پیداست به یک میزان تاثیر می‌گذارند. بنابراین با توجه به شاخص کل هم وزن می‌توان درک صحیح تری نسبت به حرکت کل بازار و بازدهی سرمایه گذاران داشت.

پیشنهاد مطالعه: ورود به بورس ایران

فرمول محاسبه شاخص هم وزن

برای محاسبه شاخص هم وزن از فرمولی استفاده می‌شود که در تصویر زیر مشاهده می‌فرمائید. در این فرمول، ابتدا قیمت روز سهام تک‌تک شرکت‌های بورسی بر قیمت پایه آن‌ها تقسیم و در ضریب تعدیل مخصوص آن سهم ضرب می‌شود. سپس اعدادی که به دست آمده‌اند را جمع و بر تعداد کل شرکت‌های بورسی تقسیم می‌شود. در پایان عدد حاصل ضرب در عدد پایه شاخص می‌شود. در محاسبه شاخص هم‌وزن، مواردی از قبیل اثر ورود و خروج شرکت‌ها، افزایش سرمایه و غیره تعدیل می‌شود.

به شاخص کل توجه کنیم یا شاخص کل هم وزن؟

 در پاسخ به این پرسش باید دقت کنید که وزن سبد سهام شما بر روی نماد های کوچک است و یا بزرگ؟ بعبارتی آیا در پرتفوی خود نماد های بزرگ را خریداری کردید یا نمادهای کوچک؟ در صورتی که در پرتفوی خود نماد های بزرگ را خریداری کرده اید پس بهتر است چشم بر شاخص کل بدوزید و حرکات این شاخص را مورد تحلیل قرار دهید. اما در صورتی که نماد های کوچک را در اختیار دارید به شاخص کل هم وزن دقت کنید.

 همچنین برای افرادی که هنوز پرتفوی خود را نبسته و سرمایه خود را به صورت نقد در اختیار دارند باید با تحلیل و بررسی دقیق بازار به این نکته پی ببرند که آیا پول های بزرگ تمایل به ورود در نمادهای بزرگ را دارند یا نمادهای کوچک؟ تا به این ترتیب تصمیم خود را مبنی بر ورود به نمادهای کوچک و بزرگ اخذ نماید.