طرح «پامپ و دامپ» (Pump and Dump) یک نوع دستکاری غیرقانونی بازار است که طی آن قیمت یک دارایی خاص مانند سهام یا اوراق بهادار، با استفاده از اطلاعات نادرست و گمراه‌کننده، به طور مصنوعی بالا برده می‌شود. پس از آن، عاملان این طرح دارایی خود را با قیمتی بالاتر به سرمایه گذاران ناآگاه می‌فروشند و سود هنگفتی به دست می‌آورند. این نوع کلاهبرداری در هر بازاری که معاملات در آن انجام می‌شود، از جمله بازارهای سنتی مانند بورس اوراق بهادار، و بازارهای نوظهوری مانند ارزهای دیجیتال، رخ می‌دهد.
در ادامه، به بررسی کلاهبرداری پامپ و دامپ و روش‌های مختلف اجرای آن می‌پردازیم و همچنین راه‌های تشخیص پامپ و دامپ را معرفی خواهیم کرد.
به نقل از اینوستوپدیا، طرح پامپ و دامپ نوعی دستکاری غیرقانونی بازار است که با استفاده از توصیه‌های جعلی، قیمت یک سهم یا اوراق بهادار را به صورت مصنوعی افزایش می‌دهد. این توصیه‌ها بر مبنای اظهارات دروغین، گمراه‌کننده و اغراق‌آمیز استوار هستند. عاملان این طرح، پیش از آغاز پامپ، سهام یا اوراق بهادار مورد نظر را با قیمت پایین خریداری کرده و پس از ایجاد هیجان کاذب و افزایش قیمت، آن‌ها را به قیمت بالاتر می‌فروشند.
بر اساس قوانین بازار سرمایه، انجام این نوع فعالیت غیرقانونی بوده و می‌تواند به جریمه‌های سنگین منجر شود. با این وجود، محبوبیت روزافزون ارزهای دیجیتال زمینه‌ساز گسترش طرح‌های پامپ و دامپ شده است.
پامپ یا Pump به فرآیندی اطلاق می‌شود که در آن یک فرد یا گروهی از سرمایه گذاران با خرید مقدار زیادی از یک دارایی برای آن تقاضای مصنوعی ایجاد می‌کنند. این افزایش تقاضا، منجر به افزایش قیمت در بازار می‌شود.
دامپ یا Dump فرآیندی است که در آن، عاملان طرح پامپ و دامپ دارایی خود را پس از افزایش قیمت، به سرمایه گذاران ناآگاه می‌فروشند. این افزایش عرضه ناگهانی، به سقوط ناگهانی قیمت و ضرر سنگین برای سایر سرمایه گذاران منجر می‌شود.
طرح‌های پامپ و دامپ در گذشته عمدتا از طریق تماس‌های تلفنی غیرمنتظره صورت می‌گرفتند، اما اکنون با ظهور اینترنت به دنیای آنلاین مهاجرت کرده‌اند. اکنون کلاهبرداران می‌توانند با ارسال ایمیل‌های فریبنده یا انتشار پیام‌های وسوسه‌برانگیز در شبکه‌های اجتماعی، صدها هزار قربانی ناآگاه را به خرید دارایی‌های خاص ترغیب کنند.
این پیام‌ها معمولا حاوی ادعاهایی در مورد «اطلاعات دست‌اول» از تحولات جدیدی هستند که موجب جهش چشمگیر قیمت دارایی خواهد شد. پس از هجوم خریداران و افزایش قابل توجه قیمت، عاملان طرح پامپ و دامپ دارایی خود را می‌فروشند. حجم فروش توسط کلاهبرداران، معمولا منجر به سقوط شدید قیمت می‌شود و در نهایت، بسیاری از سرمایه گذاران متحمل ضررهای سنگینی می‌گردند.
به جز ارزهای دیجیتال، طرح‌های پامپ و دامپ اغلب سهام خرد و کوچک مبادله‌شده در فرابورس (OTC) را هدف قرار می‌دهند. این بازارها نسبت به بورس‌های سنتی مقررات کمتری دارند و بنابراین، دستکاری سهام در آن‌ها آسان‌تر است.
دلیل انتخاب سهام خرد و کوچک برای این فعالیت‌های غیرقانونی، ویژگی‌های ذاتی آن‌هاست:
بنابراین می‌توان گفت ترکیب عواملی مانند شناوری کم، حجم معاملات پایین و اطلاعات محدود، شرایط مطلوبی را برای دستکاری قیمت توسط عاملان طرح‌های پامپ و دامپ در بازارهای OTC فراهم می‌کند.
با ظهور معاملات آنلاین، اجرای طرح‌های پامپ و دامپ دیگر محدود به تماس‌های تلفنی نیست. اکنون هر فردی با دسترسی به شبکه‌های اجتماعی و توانایی ترغیب سایر سرمایه گذاران به خرید سهمی که «آماده اوج‌گیری» است، می‌تواند مرتکب این نوع کلاهبرداری شود.
نحوه اجرای این طرح در فضای مجازی به ترتیب زیر است:
با توجه به سادگی و پتانسیل سودآوری بالا، بستر آنلاین به عرصه‌ای جذاب برای کلاهبرداران پامپ و دامپ تبدیل شده است. این موضوع اهمیت آگاهی سرمایه گذاران نسبت به نشانه‌های این نوع فعالیت‌های غیرقانونی و اتخاذ رویکردی محتاطانه و مبتنی بر تحقیق را دو چندان می‌کند.
بازار پررونق ارزهای دیجیتال به تازگی به عرصه جدیدی برای کلاهبرداری‌های پامپ و دامپ تبدیل شده است. سودآوری خیره‌کننده بیت‌کوین و اتریوم، آتش شور و اشتیاق را برای سرمایه گذاری در طیف گسترده‌ای از ارزهای دیجیتال، هرچند بی‌ارزش و بی‌نام‌ونشان، شعله‌ور ساخته است.
متاسفانه، بازار ارزهای دیجیتال به دلایل متعددی، بستر ایده‌آلی برای اجرای طرح‌های پامپ و دامپ محسوب می‌شود:
گستردگی این معضل تا حدی است که مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۸، بیش از ۳۴۰۰ مورد پامپ و دامپ را در بازه زمانی شش ماهه، آن هم فقط در دو پلتفرم پیام‌رسان محبوب سرمایه گذاران، شناسایی کرد.
افزایش کلاهبرداری‌های پامپ و دامپ نهادهای نظارتی مختلف را به واکنش واداشته است. در مارس ۲۰۲۱، کمیسیون معاملات آتی کالای آمریکا (CFTC) با انتشار هشداری از سرمایه گذاران خواست تا از سرمایه گذاری در ارزهای دیجیتال جدید یا دارای حجم معاملات اندک که احتمال هدف قرار گرفتن توسط طرح‌های پامپ و دامپ را دارند، اجتناب کنند. این نهاد همچنین به افشاگرانی که با ارائه اطلاعات به شناسایی عاملان پامپ و دامپ کمک کنند، پاداش می‌دهد.
مقابله با کلاهبرداری‌های پامپ و دامپ در بازار ارزهای دیجیتال نیازمند هوشیاری و اقدامات پیشگیرانه است. سرمایه گذاران باید با کسب دانش و اطلاعات کافی، رویکردی محتاطانه را در پیش گیرند و نسبت به وعده‌های عجیب و غریب، شایعات بی‌اساس و تحلیل‌های ساختگی هوشیار باشند.
کلاهبرداران در بازار سرمایه برای دستکاری قیمت سهام انواع مختلفی از طرح‌های پامپ و دامپ را اجرا می‌کنند. برخی از رایج‌ترین انواع پامپ و دامپ عبارتند از:
طرح پامپ و دامپ کلاسیک
این طرح قدیمی و متداول، هر نوع دستکاری اطلاعات درباره یک شرکت و سهام آن را در بر می‌گیرد. این دستکاری می‌تواند شامل تماس‌های تلفنی با ادعاهای اغراق‌آمیز، انتشار اخبار جعلی و به اشتراک‌گذاری اطلاعات «حساس» برای افزایش مصنوعی قیمت سهام باشد.
طرح «بویلر روم» یا «اتاق بخار»
«اتاق بخار» (Boiler Room) اصطلاحی است برای یک سری مرکزهای کوچک است که کارکنان آن‌ها با استفاده از شیوه‌های غیرصادقانه و غیرمنصفانه، سرمایه گذاران را به خرید سهام مشکوک تشویق می‌کنند. این کارکنان عمدتا سهام کم ارزش یا پنی (Penny Stock) را که مرکزشان به عنوان بازارگردان خرید و فروش می‌کند، از طریق تماس‌های تلفنی به سرمایه گذاران می‌فروشند. هدف آن‌ها فروش هرچه بیشتر سهام برای افزایش قیمت و سپس فروش سهام مرکز با سود بالا است.
طرح «شماره اشتباه»
این شیوه نوظهور، نوعی دستکاری روانی سرمایه گذاران است. کلاهبرداران پیام‌های صوتی حاوی نکات «داغ» سرمایه گذاری را به صورت ظاهرا اشتباه برای افراد مختلف ارسال می‌کنند. هدف آن‌ها القای این باور است که شنونده به طور اتفاقی در جریان اطلاعات محرمانه قرار گرفته است و از این طریق، توجه او را به سهام خاصی جلب کنند و تقاضا برای آن را افزایش دهند.
در سال 2017، توکنی به نام سیف‌مون (SafeMoon) با وعده‌های اغراق‌آمیز و جاه‌طلبانه درباره کاربردهایش، به سرعت مورد توجه سرمایه گذاران بازار ارزهای دیجیتال قرار گرفت.
کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) با آگاهی از شیوع طرح‌های پامپ و دامپ در بازارهای سرمایه گذاری، اقدام به انتشار توصیه‌هایی کرده است. در ادامه خلاصه ای از توصیه‌های این سازمان را مشاهده می‌کنید:
پیشنهادهای سرمایه گذاری را با احتیاط بررسی کنید
اگر بدون درخواست قبلی، پیامی با عنوان «فرصت سرمایه گذاری» دریافت کردید، نهایت احتیاط را به خرج دهید. گستردگی فضای مجازی راه‌های متعددی برای کلاهبرداران فراهم کرده تا از طریق ایمیل، کامنت گذاشتن در شبکه‌های اجتماعی، ارسال پیام خصوصی، تماس تلفنی و پیام صوتی با شما ارتباط برقرار کنند. هرگز به پیام‌هایی که وعده‌های سود فوق العاده می‌دهند اعتماد نکنید؛ چراکه آن‌ها نه تنها سود کلانی به همراه نخواهد آورد، بلکه می‌توانند منجر به خسارات مالی قابل توجهی شوند.
نشانه‌های کلاهبرداری را بشناسید
سرمایه گذاری هوشمندانه نیازمند هوشیاری و درک درست از نشانه‌های کلاهبرداری است. برخی شیوه‌های رایج فریب سرمایه گذاران عبارتند از:
پیش از سرمایه گذاری، تحقیقات مستقل خود را انجام دهید
بررسی دقیق (Due Diligence) پیش از سرمایه گذاری با هر مبلغی اهمیت بالایی دارد. با گسترش اینترنت، دسترسی به اطلاعات شرکت‌های معتبر، از مدیران کسب‌وکار گرفته تا گزارش‌های مالی، برای همه آسان شده است. این موضوع در مورد ارزهای دیجیتال اهمیت بیشتری دارد و کاربران باید بررسی مواردی مانند وایت پیپر، قرارداد هوشمند، نقشه راه و سابقه فعالیت توسعه دهندگان پروژه را در نظر داشته باشند.
پامپ و دامپ، به عنوان یک کلاهبرداری رایج در بازار سرمایه، خطرات و ضررهای قابل توجهی برای سرمایه گذاران و شرکت‌ها به همراه دارد. با اتکا به تحقیق دقیق، پرهیز از اعتماد به اطلاعات غیرموثق و شناسایی نشانه‌های کلاهبرداری می‌توان از وقوع چنین کلاهبرداری‌هایی جلوگیری و به رونق و توسعه پایدار بازار سرمایه کمک کرد.
به منظور جلوگیری از گرفتاری در دام پامپ و دامپ در بورس ایران، پیشنهاد می‌کنیم از سیگنال بورس انجمن خبرگان سرمایه گذاری در ایران استفاده کنید. در این انجمن، سیگنال بورس در دو بازه کوتاه مدت و بلندمدت به همراه نقاط دقیق ورود و خروج در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرد.
در پایان پیشنهاد می‌کنیم از مقالات زیر جهت آشنایی بیشتر با نحوه سرمایه گذاری اصولی استفاده کنید.
پامپ و دامپ یک نوع کلاهبرداری در بازارهای مالی است. در این روش، عده‌ای با هم توافق می‌کنند که قیمت یک دارایی (مثل سهام یا ارز دیجیتال) را به طور مصنوعی بالا ببرند. سپس با فروش آن در قیمت‌های بالاتر به سود کلانی دست پیدا می‌کنند.
قبل از خرید هر دارایی، درباره آن تحقیق کنید و از ارزش واقعی آن مطلع شوید. علاوه بر این، فریب تبلیغات و جنجال‌ها را نخورید و به دنبال دارایی‌هایی نروید که به طور ناگهانی محبوب شده‌اند.
تمام مدارک و شواهد مربوط به سرمایه گذاری خود را جمع‌آوری کرده و از طریق مراجع قانونی شکایت کنید. در صورت نیاز، از یک وکیل متخصص امور سرمایه گذاری کمک بگیرید.
کد بازیابی به ایمیل و شماره موبایل ارسال شد
این کد حداکثر 5 دقیقه اعتبار دارد
