شاخص قیمت مصرف کننده (Consumer price index) یا CPI ابزاری است که تغییرات قیمت سبدی از کالاها و خدمات مصرفی، را به صورت ماهانه، فصلی و یا سالانه محاسبه می‌کند. به عبارت دیگر، شاخص CPI با پیگیری تغییرات قیمت کالاها و خدمات، تورم را اندازه‌گیری می‌کند. تورم به معنای افزایش سطح عمومی قیمت کالاها و خدمات است. بنابراین هنگامی که شاخص قیمت مصرف کننده افزایش می‌یابد، معمولا معنی آن این است که تورم در حال بیشتر شدن است.
شاخص قیمت یا Price Index یک نوع متغیر قیمت در اقتصاد است که تغییرات قیمت را بر مبنای مقایسه با یک سال پایه نشان می‌دهد. سال پایه، سالی است که متغیرهای اقتصادی کمترین تغییر را داشته‌اند.
شاخص قیمت مصرف کننده، معیاری اقتصادی برای محاسبه میزان تغییرات قیمت کالاها و خدماتی است که مصرف‌کنندگان برای آنها هزینه پرداخت می‌کنند. کاربرد اصلی شاخص قیمت مصرف کننده نمایش میزان تورم (افزایش قیمت‌ها) و یا تورم منفی (کاهش قیمت‌ها) است.
در آمریکا، اداره آمار کار (BLS) مسئولیت محاسبه شاخص قیمت مصرف کننده را بر عهده دارد. بدین منظور، اداره آمار کار به صورت ماهانه قیمت بیش از ۸۰،۰۰۰ کالا را که در گروه‌های مختلفی قرار دارند، جمع‌آوری می‌کند. مراحل محاسبه شاخص CPI به ترتیب عبارتند از:
هشت گروه اصلی کالاها و خدماتی که در محاسبه شاخص CPI وجود دارند، عبارتند از: غذا و نوشیدنی، مسکن، پوشاک، حمل و نقل، مراقبت‌های پزشکی، تفریح، آموزش، ارتباطات و سایر کالاها و خدمات.
همان طور که گفتیم، برای محاسبه شاخص CPI، تغییرات قیمت سبدی از کالاها و خدمات منتخب بررسی می‌شوند. در نتیجه فرمول شاخص قیمت مصرف کننده ارزش این سبد را در دوره جاری نسبت به دوره قبلی مقایسه می‌کند.
شاخص CPI می‌تواند به صورت ماهانه ، فصلی و سالانه محاسبه شود. از آنجایی که در نهایت شاخص CPI برای محاسبه تورم نیز استفاده می‌شود، در ادامه فرمول تورم با توجه به شاخص CPI را ذکر می‌کنیم.
نرخ تورم نیز می‌تواند به صورت ماهانه یا سالانه محاسبه شود.
شاخص CPI به دلیل نقش مهمی که در اندازه‌گیری تورم یک کشور دارد، برای معامله‌گران فارکس
اهمیت زیادی دارد. معامله‌گران می‌توانند با استفاده از بررسی داده‌های شاخص قیمت مصرف کننده، سیاست‌های پولی بانک مرکزی را پیشبینی کرده و بر اساس آن، جفت ارزهای مورد نظر خود در بازار فارکس را خریده یا به فروش برسانند.
به عنوان مثال،با افزایش شاخص CPI در آمریکا (بیشتر شدن از حد انتظار) فدرال رزرو ممکن است سیاست‌های پولی انقباضی را در پیش بگیرد. در چنین حالتی، فدرال رزرو نرخ بهره را افزایش داده و بدین طریق ارزش دلار آمریکا بیشتر می‌شود. در نتیجه، احتمال اینکه قیمت جفت ارزهایی همچون EUR/USD و GBP/USD کاهش یابد وجود دارد.
پیش از انجام معامله باید وضعیت اقتصادی جفتی که در برابر دلار قرار گرفته را نیز تحلیل کنید. نکته مهم دیگر این است که شاخص CPI باید در کنار سایر متغیرهای اقتصاد کلان همچون نرخ بهره، نرخ بیکاری، تولید ناخالص داخلی، شاخص قیمت تولیدکننده و ... تفسیر شود. به همین منظور پیشنهاد می‌کنیم با استفاده از دوره اقتصاد کلان، تحلیل فاندامنتال بازار فارکس را به صورت جامع و کاربردی آموزش ببینید.
در این دوره که مدرس آن استاد هومن مقراضی است، مطالب بدون نیاز به هیچ‌گونه پیش‌نیازی آموزش داده شده و در نهایت بر اساس تمریناتی که فراجویان انجام می‌دهند، آمادگی معامله‌گری در فارکس و سرمایه گذاری در سایر بازارهای مالی همچون بورس، طلا، ملک و خودرو بر اساس روندهای اقتصادی را به دست می‌آورند. بدین طریق افراد می‌توانند به راحتی با توجه به شرایط اقتصادی و سیاسی روز، پول خود را در بازارهایی که با بازدهی بیشتری همراه هستند، سرمایه گذاری کنند.
تاثیر شاخص بهای مصرف کننده بر طلا، تاثیری دوگانه است که از طریق سیاست‌های پولی بانک مرکزی مشخص می‌شود. هنگامی که شاخص CPI افزایش می‌یابد، بدین معناست که تورم در حال افزایش است. در چنین حالتی تمایل مردم به خرید طلا به عنوان یک دارایی امن بیشتر می‌شود. در نتیجه، احتمال افزایش قیمت طلا وجود دارد.
در طرف مقابل، این احتمال وجود دارد که بانک مرکزی آمریکا در مواجهه با افزایش شاخص CPI سیاست‌های انقباضی پولی که یکی از مهمترین آنها افزایش نرخ بهره است را در پیش بگیرد. افزایش نرخ بهره آمریکا منجر به تقویت ارزش دلار در برابر سایر دارایی‌ها به ویژه طلا می‌شود. بنابراین در چنین حالتی احتمال کاهش قیمت طلا وجود خواهد داشت. از آنجایی که متغیرهای اقتصادی به هم وابسته‌اند، برای سرمایه گذاری موفق در بازار طلا باید به تمام جنبه‌های دانش اقتصاد کلان تسلط پیدا کنید.
در حالت کلی، شاخص CPI و ارزهای دیجیتال با یکدیگر رابطه‌ای دوگانه دارند. زمانی که شاخص CPI، افزایش تورم را نشان می‌دهد، تمایل مردم به خرید رمزارزهایی همچون بیت کوین (به منظور پوشش سرمایه خود در برابر تورم) بیشتر می‌شود. پس می‌توان گفت افزایش شاخص قیمت مصرف کننده منجر به افزایش قیمت ارزهای دیجیتال می‌شود اما این تمام ماجرا نیست!
فدرال رزرو برای کاهش تورم، دستور افزایش نرخ بهره را صادر می‌کند. همین نکته منجر به تقویت دلار و افت قیمت‌ها در بازار کریپتوکارنسی‌ها می‌شود.
بررسی اثرات تورم بر سرمایه گذاری نشان می‌دهد که افزایش شاخص قیمت مصرف کننده می‌تواند به طرق مختلفی بر بازار بورس تاثیر بگذارد.
شاخص قیمت مصرف کننده در ایران بر مبنای تغییرات سبدی از کالاها و خدمات که شامل ۱۲ گروه اصلی با وزن‌های متفاوت است، اندازه‌گیری می‌شود. این ۱۲ گروه و وزن آنها عبارتند از: «خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها با وزن ۲۸.۸۲٪»، «دخانیات با وزن ۰.۶۲٪»، «پوشاک و کفش با وزن ۴.۵۲٪»، «مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها با وزن ۳۶.۱۱٪»، «مبلمان، لوازم خانگی و نگهداری معمول آنها با وزن ۴.۴٪»، «بهداشت و درمان با وزن ۶.۶۸٪»، «حمل و نقل با وزن ۸.۹۳٪»، «ارتباطات با وزن ۲.۴۱٪»، «تفریح و فرهنگ با وزن ۰.۸۷٪»، «آموزش با وزن ۰.۸۸٪»، «هتل و رستوران با وزن ۱.۳۵٪» و «کالاها و خدمات متفرقه با وزن ۴.۴۲٪».
در ایران، آمار مربوط به شاخص قیمت مصرف کننده به صورت جداگانه توسط دو نهاد «مرکز آمار» و «بانک مرکزی» محاسبه و منتشر می‌شود. تفاوت آمار شاخص این دو نهاد به علت وزن‌دهی متفاوت به زیرگروه‌های شاخص CPI و سال پایه آنها است. این ۲ نهاد ممکن است آمار متفاوتی از شاخص قیمت مصرف کننده و تورم منتشر کنند اما انتظار می‌رود که در بلندمدت، ارقام آنها به یکدیگر نزدیک شود.
آمار شاخص CPI در سایت بانک مرکزی ایران با عنوان «شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی» منتشر می‌شد اما از سال ۱۴۰۲ به بعد، انتشار این آمار متوقف شده است.
شاخص CPI هزینه‌های پرداختی توسط مصرف‌کنندگان را بررسی کرده اما شاخص PPI، قیمت‌هایی که توسط تولیدکنندگان دریافت می‌شوند را بررسی می‌کند.
شاخص قیمت مصرف کننده به دلایل زیر اهمیت دارد:
از جمله محدودیت‌ها و معایب شاخص قیمت مصرف کننده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
مهمترین انواع شاخص CPI در کشور آمریکا عبارتند از شاخص CPI-U، شاخص CPI-W، شاخص Core CPI و شاخص C-CPI-U.
علاوه بر بانک مرکزی که عمدتا از دیتای شاخص قیمت مصرف کننده به منظور تعیین سیاست‌های پولی خود استفاده می‌کند و سرمایه گذارانی که به منظور پیشبینی قیمت، سیاست‌های بانک مرکزی را بررسی می‌کنند، شاخص CPI کاربردهای دیگری نیز برای سایر نهادها دارد.
رابطه نرخ بیکاری و شاخص CPI، پیچیدگی‌های خاص خود را داشته و به سیاست‌های پولی و مالی نیز وابسته است. در حالت کلی، هنگامی که شاخص CPI افزایش می‌یابد، بدین معنی است که تورم افزایش یافته است. اگر بانک مرکزی برای کنترل تورم، نرخ بهره را افزایش دهد، ممکن است رشد اقتصادی کاهش یافته و در نتیجه نرخ بیکاری بیشتر شود.
در طرف مقابل، کاهش شاخص CPI که به معنای کاهش تورم است، ممکن است بانک مرکزی را بر آن دارد تا به منظور افزایش رشد اقتصادی، نرخ بهره را کاهش دهد. در نتیجه، میزان تولید بیشتر شده و نرخ بیکاری کاهش می‌یابد.
البته این رابطه بیشتر در بازه کوتاه‌مدت معتبر است و ممکن است در بلندمدت تحت تاثیر شرایط اقتصادی دیگر، وضعیت متفاوتی به وجود آید.
مثال واقعی رابطه شاخص CPI و نرخ بیکاری در دوران همه گیری کووید-۱۹ در آمریکا قابل مشاهده است. در این دوران، فدرال رزرو به منظور تحریک اقتصاد، نرخ بهره را کاهش داد. در نتیجه نرخ بیکاری کاهش یافت که در نهایت به بالا رفتن شاخص CPI و رشد نرخ تورم منتهی شد.
در این قسمت به بررسی شاخص قیمت مصرف کننده (CPI) پرداخته و دانستیم این شاخص با اندازه‌گیری تغییرات قیمت سبدی از کالاها و خدمات مصرفی، افزایش یا کاهش تورم را نشان می‌دهد. سرمایه‌گذاران بازارهای مالی با بررسی و تحلیل آمار شاخص CPI در کنار سایر متغیرهای اقتصاد کلان، می‌توانند معاملات موفق و پُرسودی داشته باشند.
جهت آشنایی با سایر شاخص‌ها و متغیرهای اقتصادی از مقالات زیر استفاده کنید.
نهادهای مختلفی از شاخص قیمت مصرف کننده به منظور پیشبرد اهداف خود استفاده می‌کنند. به عنوان مثال، بانک مرکزی برای تعیین سیاست‌های پولی از داده‌های شاخص CPI استفاده می‌کند. سیاست‌های بانک مرکزی نیز بر قیمت انواع دارایی‌های مالی تاثیرگذار است. بنابراین سرمایه‌گذاران آمار این شاخص را به صورت ماهانه بررسی و تحلیل می‌کنند.
شاخص CPI آمریکا به صورت ماهانه و سالانه منتشر می‌شود. برای مشاهده آخرین آمار مربوط به شاخص قیمت مصرف کننده آمریکا به این قسمت مراجعه کنید.
طبق آخرین گزارشات مرکز آمار، شاخص قیمت مصرف کننده در آبان ماه ۱۴۰۳ نسبت به ۱۲ ماه قبلی (آبان ۱۴۰۲) ۳۳.۱٪ افزایش یافته است.
کد بازیابی به ایمیل و شماره موبایل ارسال شد
این کد حداکثر 5 دقیقه اعتبار دارد
