ضریب جینی (Gini coefficient)، که تحت عنوان شاخص جینی (Gini index) نیز شناخته می‌شود، رایج‌ترین روش برای سنجش نابرابری درآمدی در یک کشور، منطقه یا جامعه است. این ضریب را یک متخصص آمار ایتالیایی به نام «کورادو جینی» در سال 1912 ابداع کرد.
این شاخص فرمول نسبتا پیچیده‌ای دارد که خروجی آن عددی بین 0 تا 1 است. به منظور درک بهتر، این مقدار را می‌توان به صورت درصد (شاخص جینی) نیز بیان کرد. در این مقاله قصد داریم با این ضریب و اهمیت آن برای کشورها آشنا شویم.
ضریب جینی (یا شاخص جینی) یک معیار آماری برای سنجش نابرابری اقتصادی در یک جمعیت است. به عبارتی دیگر، این ضریب تفاوت بین درآمدها یا توزیع ثروت در بین اعضای یک جمعیت را اندازه‌‌گیری می‌کند.
ضریب جینی رقمی بین 0 تا 1 (یا 0% تا 100%) را به ما نشان می‌دهد. ضریب صفر نشان‌دهنده توزیع کاملا برابر درآمد یا ثروت در کل جمعیت است. در مقابل، ضریب یک بیانگر نابرابری کامل است؛ به این معنا که کل درآمد جامعه به یک نفر تعلق داشته و سایر افراد هیچ درآمدی ندارند. همچنین، در موارد بسیار نادر، ضریب جینی می‌تواند از ضریب یک یا 100 درصد نیز فراتر رود. چنین سناریویی، تنها در شرایطی که درآمد یا ثروت کل یک جمعیت منفی باشد، قابل تصور است.
با این حال، سناریوهای ذکر شده در دنیای واقعی به شدت نادر هستند. داده‌ها نشان می‌دهند که ضریب جینی کشورها عموما در محدوده 24 تا 63 درصد قرار دارد. در ضمن توجه داشته باشید که ضریب جینی معیار مطلقی از میزان درآمد یا ثروت یک کشور نیست. این ضریب تنها پراکندگی درآمد یا ثروت در درون یک جمعیت را اندازه‌‌گیری می‌کند.
برای درک بهتر این مفهوم، به چند نمونه واقعی توجه کنید: در میان کشورهای عضو اتحادیه اورپا، ایسلند، اسلواکی، اسلوونی و جمهوری چک با ضریب جینی پایین‌تر از 0.25، کمترین میزان نابرابری درآمدی در سال 2020 را داشته‌اند. در مقابل، بلغارستان با ضریب جینی 0.4، بالاترین سطح نابرابری در توزیع درآمد سال 2020 را در اتحادیه‌ی اروپا داشت.
ششمین گزارش دولت فدرال آلمان در مورد فقر و ثروت (Poverty and Wealth Report - منتشر شده در می2021) نشان می‌دهد که درصد افراد ثروتمند آلمان در سال‌های اخیر در حال افزایش بوده است. از سوی دیگر، تعداد افراد فقیر نیز در حال افزایش است، در حالی که قشر متوسط جامعه در حال کوچک شدن می‌باشد.
ضریب جینی آلمان برای نابرابری در توزیع درآمد 0.3 است که کمی پایین‌تر از میانگین اتحادیه اروپا محسوب می‌شود. با این حال، اگر به جای توزیع درآمد خالص، به توزیع ثروت نگاه دقیق‌تری داشته باشیم، میزان نابرابری آشکارتر نیز می‌شود: ضریب جینی برای نابرابری توزیع ثروت در آلمان 0.76 است که نشان می‌دهد نابرابری ثروت در آلمان در مقایسه با تمام کشورهای اروپایی دیگر (به جز اتریش که آمار نسبتا مشابهی دارد) بالاتر است.
مطابق آمار منتشر شده توسط بانک جهانی (World Bank)، شاخص جینی در ایران آخرین بار در سال 2022 محاسبه شده و معادل 34.8 درصد بوده است. از میان سایر کشورهایی که در همین سال ضریب جینی آنها محاسبه شده می‌توان به مکزیک (43.5)، کلمبیا (54.8)، سوریه (26.6)، ویتنام (36.1) و ارمنستان (27.9) اشاره کرد.
آفریقای جنوبی (63.0) و نامیبیا (59.1) بدترین ضریب‌های جینی ثبت شده برای نابرابری درآمدی دنیا را دارند، البته باید افزود که محاسبه ضریب جینی این دو کشور به ترتیب در سال‌های 2014 و 2015 انجام شده است. در مقابل، طبق آمار به دست آمده در سال 2021، اسلواکی (24.1) و اسلوونی (24.3) بهترین ضریب‌های جینی دنیا را دارند.
علی‌رغم مزایا و کاربردهای متعدد ضریب جینی، این شاخص همچنان با برخی محدودیت‌ها مواجه است:
ضریب جینی به عنوان ابزاری کارآمد برای سنجش نابرابری در توزیع درآمد و ثروت در سطوح مختلف، از جمله بین کشورها، مناطق و گروه‌های جمعیتی، شناخته می‌شود. با بررسی این شاخص می‌توان به درک عمیق‌تری از شکاف‌های اقتصادی و اجتماعی در جوامع مختلف دست یافت. تحلیل ضریب جینی در طول زمان، روند تغییرات نابرابری را آشکار می‌سازد.
البته لازم به ذکر است که این شاخص محدودیت‌هایی نیز دارد. برای مثال، این شاخص تنها به توزیع درآمد یا ثروت توجه می‌کند و ابعادی مانند نابرابری فرصت‌ها، دسترسی به خدمات و قدرت را نادیده می‌گیرد. با در نظر گرفتن این محدودیت‌ها، ضریب جینی همچنان ابزاری ارزشمند برای درک و اندازه گیری نابرابری در جوامع مختلف به شمار می‌رود.
در پایان، باید گفت که نابرابری اقتصادی و اجتماعی پیامدهای گسترده‌ای برای ثبات و رفاه کلی جوامع دارد. تلاش برای کاهش نابرابری آشکار شده توسط ضریب جینی، و ترویج عدالت اقتصادی از طریق سیاست‌های مناسب، ضرورتی انکارناپذیر برای داشتن جوامع سالم و پایدارتر است. با این حال، هر فردی می‌تواند با استفاده از سرمایه گذاری اصولی و یادگیری مهارت‌های افزایش درآمد، ثروت بیشتری به دست بیاورد. دوره جامع رشد اقتصادی با متد SMI در راستای همین هدف و کسب ثروت (حتی در شرایط نامناسب اقتصادی در کشور) طراحی شده است. در این دوره، اصول اقتصاد کلان در سرمایه گذاری، راهکارهای افزایش درآمد از مشاغل و نحوه سرمایه گذاری در بازار طلا و سکه فیزیکی و مجازی توسط میلیاردر خودساخته ایرانی، استاد هومن مقراضی تدریس می‌شود.
جهت آشنایی با سایر مفاهیم اقتصادی از مقالات زیر استفاده کنید.
ضریب جینی برای سنجش نابرابری در توزیع درآمد یا ثروت یک جامعه کاربرد دارد. این شاخص عددی بین 0 و 1 را نشان می‌دهد که 0 نشان‌دهنده برابری کامل و 1 نشان دهنده نابرابری مطلق است.
ضریب جینی می‌تواند به ما بگوید که چه درصدی از درآمد یا ثروت در اختیار گروه‌های مختلف جامعه قرار دارد. به عنوان مثال، ضریب جینی 0.3 نشان می‌دهد که 30 درصد از درآمد یا ثروت در اختیار 20 درصد افراد جامعه (ثروتمندترین‌ها) قرار دارد، در حالی که 70 درصد باقی مانده در اختیار 80 درصد افراد جامعه (فقیرترین‌ها) است.
بر اساس آخرین آمار منتشر شده توسط بانک جهانی آفریفای جنوبی بدترین ضریب جینی (63.0) و اسلواکی (24.1) بهترین ضریب جینی دنیا را دارند. با این حال باید افزود که آمار آفریقای جنوبی در سال 2014 و آمار اسلواکی در سال 2021 محاسبه شده است.
کد بازیابی به ایمیل و شماره موبایل ارسال شد
این کد حداکثر 5 دقیقه اعتبار دارد
