رکود تورمی یکی از مفاهیم مهم دانش اقتصاد کلان بوده که نشان‌دهنده ترکیبی از کاهش تولید (رکود) و افزایش تورم (افزایش قیمتها) به همراه نرخ بالای بیکاری است. رکود تورمی بدترین کابوس بانکهای مرکزی است چون اگر بانکها قصد داشته باشند با افزایش بهره، تورم را کنترل کنند میزان بیکاری بیشتر خواهد شد. در صورتی کاهش نرخ بهره جهت شکوفایی اقتصادی، تورم بیشتری ایجاد خواهد شد.
در شرایطی که یک اقتصاد دچار رکود تورمی یا «استگ‌فلیشن» است، نوع سرمایه‌گذاری افراد جهت حفظ ارزش سرمایه و کسب بازدهی اهمیتی دوچندان می‌یابد. در ادامه مقاله به زبان ساده به تعریف این وضعیت اقتصادی و راهکارهای مقابله با آن از طریق شیوه صحیح سرمایه‌گذاری خواهیم پرداخت.
رکود تورمی (Stagflation) اصطلاحی است که از ترکیب دو اصطلاح اقتصادی دیگر به وجود آمده است:
رکود تورمی وضعیتی است که در عین افزایش قیمتها با کاهش رشد اقتصادی همراه است. کاهش رشد اقتصادی نیز در طول زمان منجر به افزایش نرخ بیکاری خواهد شد. به زبان ساده می‌توان گفت در شرایطی که رشد اقتصادی کُند بوده و قیمت کالاها و خدمات نیز در حال افزایش است، رکود تورمی یا استگ‌فلیشن به وجود می‌آید. جهت درک بهتر موضوع بایستی با دو مفهوم رکود و تورم نیز آشنا شوید.
در پاسخ به سوالِ رکود چیست به زبان ساده می‌توان گفت، اگر در یک بازه زمانی طولانی رشد اقتصادی آهسته شده و یا حتی رشدی نداشته باشد، رکود (Stagnation) به وجود می‌آید. در اغلب موارد بیکاری، همراهِ جدانشدنیِ رکود به حساب می‌آید. جهت درک بهتر رکود به نکات زیر دقت کنید:
البته دقت داشته باشید که رکود (Stagnation) با رکودی که معادل واژه Recession است، تفاوت دارد.
تورم (Inflation) به معنای افزایش سطح عمومی قیمتها است. از این لحاظ می‌توان تورم را به معنای کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان در طول زمان دانست. به زبان ساده، تورم نشان‌دهنده این موضوع است که مجموعه‌ای از کالاها و خدمات در یک بازه زمانی معین (معمولا یکساله) چقدر گران‌تر شده‌اند. منظور از کالاها و خدمات مواردی همچون مواد غذایی، حامل‌های انرژی، خدمات آب و برق، خدمات پزشکی، خدمات سرگرمی، خدمات حمل و نقل و ... است.
شکل زیر به خوبی مفهوم تورم و گرانی را نشان می‌دهد.
در مقابل افزایش تورم، مسئله افت تورم وجود دارد که با کاهش سطح قیمتها خود را نشان می‌دهد.
تورم به معنای افزایش سطح عمومی قیمتها است اما رکود تورمی ترکیبی از تورم فزاینده و رشد اقتصادی آهسته است.
هر اقتصاد دارای چرخه‌های تجاری است که از کاهش به رشد یا از رشد به کاهش در حرکت هستند. بنابراین در این چرخه‌ها یا سیکلهای تجاری به سه موضوع رکود، رکود اقتصادی و رکود تورمی برخواهیم خورد. جهت درک بهتر مطلب، تفاوت این سه در جدول زیر نشان داده شده است.
اگر هنوز نتوانسته‌اید به خوبی موضوع را درک کنید، نگران نباشید چرا که در ادامه به شکل ملموس‌تری به تفاوت این مفاهیم اقتصادی خواهیم پرداخت.
دو تفاوت مهم رکود تورمی و رکود اقتصادی مربوط به تولید و تورم است.
۱- در رکود تورمی سرعت تولید کاهش پیدا کرده یا بدون تغییر باقی می‌ماند اما در رکود اقتصادی، میزان تولید کاهش می‌یابد.
۲- رکود تورمی با افزایش تورم همراه است اما رکود اقتصادی در اغلب موارد منجر به افت تورم و کاهش قیمت کالاها و خدمات می‌شود.
۳- رکود اقتصادی پدیده رایج‌تری نسبت به رکود تورمی است.
۴- با استفاده از ابزارهای اقتصاد کلان می‌توان با رکود اقتصادی مبارزه کرد اما همین ابزارها در مواجهه با رکود تورمی، ناکارآمد هستند.
در زمان رکود تورمی بنگاههای اقتصادی و کسب و کارها با شرایطی مواجه می‌شوند که ادامه فعالیت آنها را دشوار می‌کند. بنابراین در چنین شرایطی شروع یک کسب و کار جدید ریسک بسیار بالایی دارد. از طرفی، با نگهداری پول نقد، ارزش سرمایه افراد کمتر خواهد شد. بنابراین راه حل منطقی در مواجهه با رکود تورمی استفاده از روشهای هوشمندانه سرمایه‌گذاری است.
در انجمن خبرگان سرمایه‌گذاری در ایران، ۵ بازار مهم سرمایه‌گذاری در ایران (طلا، مسکن، بورس، خودرو و دلار) به صورت هفتگی توسط کارشناسان مجموعه و استاد هومن مقراضی تحلیل شده و بهترین فرصتهای سرمایه گذاری در این بازارها با توجه به شرایط اقتصادی، به صورت سیگنال خرید و فروش در اختیار علاق‌مندان قرار داده می‌شود. جهت کسب اطلاعات بیشتر در خصوص انجمن خبرگان به این قسمت مراجعه کنید.
هنر یک سرمایه‌گذار موفق این است که در هر شرایطی از جمله در زمان رکود تورمی، بهترین فرصتهای سرمایه‌گذاری را یافته و با استفاده از آنها بازدهی بالایی به دست بیاورد. چنین فردی به دنبال سرمایه‌گذاری در بخشهایی است که در نتیجه‌ی کاهش رشد اقتصادی، دچار زیان زیادی نشده و می‌توان از آنها بازدهی بالایی به دست آورد.
برای مثال اگر در بازار بورس مشغول به کار هستید، سهام شرکتهایی که به ارائه کالاهای اساسی مصرفی مردم و خدماتی مانند آب و برق و مراقبتهای بهداشتی مربوط هستند، معمولا در دوران رکود تورمی بازدهی بیشتری نسبت به سایر سهم‌ها دارند. چون مردم چه در زمان افزایش تورم و چه در زمان کاهش آن از این کالاها و خدمات استفاده می‌کنند.
جهت انتخاب بهترین سرمایه‌گذاری در رکود تورمی بایستی دانش اقتصاد کلان را به صورت کاربردی فرا بگیرید. با استفاده از آموزش اقتصاد کلان می‌توانید چرخه‌های اقتصادی را تحلیل و پیشبینی کرده و شخصا بهترین زمان سرمایه‌گذاری در بازارهای داخلی ایران یا بازارهای مالی خارجی را تشخیص داده و به کسب سود بپردازید.
در ادامه پنج سرمایه‌گذاری مهم در زمان رکود تورمی را معرفی خواهیم کرد اما دقت داشته باشید که پیش از انتخاب نوع سرمایه‌گذاری باید تمام شرایط اقتصاد کلان یک جامعه و بازار مربوطه را تحلیل کنید.
همان طور که پیشتر اشاره شد، بهترین سرمایه‌گذاری در زمان رکود تورمی نوعی از سرمایه‌گذاری است که افزایش قیمتها یا تورم باعث زیانِ آن نشود.
۱- مسکن
سرمایه‌گذاری در مسکن، یکی از بهترین گزینه‌های ممکن جهت کسب بازدهی در دوران رکود تورمی است. علاوه بر این در صورت خرید ملک و اجاره دادن آن نیز می‌توان به کسب بازدهی پرداخت چون اجاره بهای مسکن همگام با افزایش تورم حرکت کرده و حتی گاهی از آن پیشی می‌گیرد.
۲- سهام ارزشی
سهام ارزشی، به سهم‌هایی گفته می‌شود که کمتر از ارزش ذاتی خود ارزش‌گذاری شده‌اند. در واقع به علت رکود تورمی، چنین سهم‌هایی با قیمت پایین در بازار خرید و فروش می‌شوند. البته دقت داشته باشید که هر قیمت پایینی در بازار به معنای ارزشمندی سهم نیست.
۳- طلا و نقره
سرمایه‌گذاری در طلا و سرمایه‌گذاری در نقره به عنوان ابزارهای حفظ ارزش سرمایه در برابر تورم در نظر گرفته می‌شوند. با این وجود راه کسب سود از این بازارها در گرو یادگیری تمام نکات و استراتژی‌های معاملاتی مربوط به آنها است. با استفاده از آموزش جامع سرمایه‌گذاری هوشمندانه در طلا و سکه می‌توانید علاوه بر حفظ ارزش سرمایه خود در شرایط رکود تورمی ایران به کسب بازدهی بالا از این بازار نیز مشغول شوید.
۴- کامودیتی‌ها
در طول دوران رکود تورمی، خرید و فروش کالاهای کشاورزی و نفت احتمال کسب بازدهی را افزایش می‌دهد. انواع کامودیتی‌ها یا کالاها را می‌توان در بازار جهانی فارکس (Forex) معامله کرد.
۵- ارزهای دیجیتال
ارز دیجیتال یکی از دارایی‌هایی است که به عنوان ابزاری جهت محافظت از تورم استفاده می‌شود. البته در سالهای اخیر این نقش کریپتوکارنسی‌ها کاهش پیدا کرده است. علاوه بر این به علت نوسانات بالای قیمتها در این بازار، معامله کردن در آن ریسک بسیار بالایی دارد.
یکی از راهکارهای مقابله با رکود تورمی در یک اقتصاد، سوق دادن آن به سمت رکود اقتصادی است. این کار توسط بانک مرکزی با کاهش نرخ بهره و افزایش نقدینگی (عرضه پول) قابل انجام است و در نتیجه‌ی آن می‌توان هزینه‌ها را کاهش داده و تورم را کنترل کرد. البته این فرآیند، دوران سختی برای مصرف‌کنندگان به وجود می‌آورد. علاوه بر این، احتمال اینکه افراد زیادی شغل خود را از دست بدهند، وجود خواهد داشت.
الگوهای متفاوت اقتصادی (الگوی کینزی، مکتب پولی و ...)، نظریه‌های متفاوتی در خصوص علت ایجاد رکود تورمی بیان کرده‌اند. در ادامه، جهت فهم ساده‌تر موضوع از اشاره به مکتبهای اقتصادی اجتناب خواهیم کرد.
۱- برخی از اقتصاددانان افزایش هزینه‌های مواد غذایی یا هزینه‌های انرژی (شوکهای عرضه) را علت بروز رکود تورمی می‌دانند. برای مثال، افزایش قیمت نفت منجر به افزایش هزینه‌های حمل و نقل شده و هزینه‌های تولید کالا و رساندن آن به دست مصرف‌کننده را بیشتر کرده و در نتیجه بازدهی بنگاه تولیدکننده کاهش می‌یابد.
۲- برخی دیگر افزایش عرضه پول (Money supply) را عامل به وجود آمدن رکود تورمی می‌دانند.
۳- عده ای از اقتصاددانان مالیاتهای بالا، مقررات بیش از حد کسب و کارها و خدمات رفاهی پایدار دولت که به مردم امکان زنده ماندن بدون کار کردن را می‌دهد (مانند مستمری بیکاری و خدمات تامین اجتماعی) علت پیدایش رکود تورمی می‌دانند.
۴- برخی دیگر رکود تورمی را صرفا به عنوان بخشی طبیعی در چرخه‌های اقتصادهای مدرن در نظر می‌گیرند.
۵- گروهی دیگر، سیاست و ساختارهای اجتماعی را مقصر اصلی بروز رکود تورمی می‌دانند.
با همه اینها شکست در پیشبینی، اجتناب و یا مهار stagflation نشان می‌دهد که علت اصلی بروز آن ناشناخته است.
بارزترین رکود تورمی آمریکا در فاصله سالهای ۱۹۶۵ تا ۱۹۸۲ میلادی ظهور پیدا کرد. در ادامه به نقل از وبسایت شورای روابط خارجی (CFR)، به علل وقوع آخرین رکود تورمی در آمریکا می‌پردازیم.
«در آخرین دوره رکود تورمی که از آن با عنوان تورم بزرگ نیز یاد می‌شود، تورم ۱ درصدی و نرخ بیکاری ۵ درصدی (در سال ۱۹۶۴) به تورم بیشتر از ۱۲ درصد و نرخ بیکاری بیشتر از ۱۰ درصد در طی ۱۰ سال آینده رسید.
این رکود تورمی ۴ علت عمده داشت.
۱- در اوایل دهه ۶۰ میلادی سیاستهای مالی و پولی دولت آمریکا بر کاهش نرخ بیکاری و افزایش تورم استوار بود.
۲- شوکهای نفتی در سالهای ۱۹۷۳ و ۱۹۷۹ باعث افزایش قیمت نفت و به تبع افزایش قیمت سایر کالاها و خدمات مصرفی شد. در سال ۱۹۷۳، قیمت نفت چهار برابر افزایش یافت و در سال ۱۹۷۹ نیز قیمت نفت دو برابر شد.
۳- کاهش شدید ذخایر طلای آمریکا در سال ۱۹۷۲ به علت تورم فزاینده در این کشور، ریچارد نیکسون رئیس جمهور وقت آمریکا را بر آن داشت تا از سیستم استاندارد طلا که ارزش دلار را وابسته به طلای پشتوانه آن می‌دانست، خارج شود.
۴- دوره طولانی افزایش قیمتها در دهه ۶۰ و ۷۰ که توسط فدرال رزرو ایجاد شده بود، باعث افزایش انتظارات تورمی شده و ظهورِ مارپیچ قیمت- دستمزد در میان کارگران و صاحبان مشاغل شد.»
در نهایت پُل ولکر، که در فاصله سالهای ۱۹۷۹ تا ۱۹۸۷ ریاست فدرال رزرو آمریکا را به عهده داشت، به محدود کردن عرضه پول یا نقدینگی پرداخت. او این کار را با افزایش نرخ بهره تا ۲۱.۵٪ انجام داده و تورم را کنترل کرد. همین نکته منجر به خروج آمریکا از رکود تورمی شد.
جهت اندازه‌گیری رکود تورمی بایستی چندین شاخص مربوط به افزایش سطح عمومی قیمتها (PPI و CPI)، رشد اقتصادی (GDP و بهره‌وری) و بیکاری را اندازه‌گیری کرد.
۱- شاخص قیمت تولیدکننده (PPI)؛ تورم
شاخص PPI میزان افزایش یا کاهش هزینه تولید کالاها را نشان می‌دهد. هر چه درصد شاخص قیمت تولیدکننده نسبت به دوره قبل بیشتر شود، بدین معنی است که با افزایش بهای تمام شده تولید، میزان تورم نیز افزایش می‌یابد.
۲- شاخص قیمت مصرف کننده (CPI)؛ تورم
شاخص CPI، میانگین موزون قیمت سبدی از کالاهای مصرفی و خدمات را اندازه‌گیری می‌کند. افزایش CPI نیز به منزله افزایش نرخ تورم است.
۳- نرخ بیکاری
افزایش نرخ بیکاری نیز به هنگام بروز رکود تورمی در نظر گرفته می‌شود.
۴- بهره‌وری (Productivity) و تولید ناخالص داخلی
بهره‌وری میزان کارایی فعالیتهای اقتصادی را مشخص کرده و بدین معنی است که هر واحد از نیروی کار (سرمایه و ...) چه مقدار کالا و خدمات تولید می‌کند. کاهش بهره‌وری به معنای وجود یک اقتصاد بیمار است.
GDP نیز ارزش پولی تمام کالاها و خدمات تولید شده در مرزهای داخلی یک کشور را در یک بازه زمانی معین، مشخص می‌کند.
علاوه بر موارد بالا، برخی از اقتصاددانان از شاخص میزری یا فلاکت (Misery Index) جهت اندازه‌گیری رکود تورمی استفاده می‌کنند. این شاخص نرخ بیکاری و تورم را به صورت همزمان نشان می‌دهد. با این وجود شاخص فلاکت نمی‌تواند به تنهایی به عنوان معیاری برای شناسایی رکود تورمی در نظر گرفته شود. تصویر زیر نمودار شاخص فلاکت را در فاصله سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۱ در انگلستان نشان می‌دهد.
جهت به دست آوردن یک دید کلی در خصوص رفتار بازار بورس آمریکا در زمان رکود تورمی می‌توان به مقایسه میزان بازدهی شاخص S&P500 و شدت رکود تورمی پرداخت.
اگر به مجموع بازدهی طلا و شاخص S&P 500 دقت کرده باشید، متوجه خواهید شد که در این دوران، به طور میانگین سرمایه‌گذاری در طلا گزینه بهتری نسبت به بورس بوده است.
اقتصاد ایران از گذشته تاکنون دوره‌های رکود تورمی متعددی را پشت سر گذاشته است.
۱- میانه دهه ۵۰ شمسی
رشد اقتصادی ایران در ابتدای دهه ۵۰ شمسی ثبات نسبتا خوبی داشت به طوری که توانسته بود رقم حدودی ۱۴٪ را حفظ کند اما در میانه دهه ۵۰ سیر نزولی رشد اقتصادی آغاز شد.
در این زمان:
ترکیب این دو منجر به ظهور رکود تورمی در میانه دهه ۵۰ شمسی شد.
۲- اواخر دهه ۵۰ شمسی
در اواخر دهه ۵۰ در ایران کاهش سطح تولید و افزایش تورم همچنان ادامه داشت. علاوه بر این بروز جنگ این رکود تورمی را شدت بخشید.
۳- میانه دهه ۶۰ شمسی
در فاصله سالهای ۱۳۶۵ تا ۱۳۶۷ به علت وقوع جنگ، بسیاری از زیرساختهای کشور نیاز به بازسازی داشت. در این زمان درآمد کشور به حداقل رسیده و به دلیل تعطیل شدن بسیاری از کارگاه‌های صنعتی، بیکاری نیز افزایش یافته بود.
۴- میانه دهه ۷۰ شمسی
در فاصله سالهای ۱۳۷۲ تا ۱۳۷۵، حجم نقدینگی به علت افزایش استقراض دولت از بانک مرکزی (جهت بازسازی زیرساختهای نابود شده در جنگ) افزایش یافته و به دنبال آن سطح عمومی قیمتها نیز افزایش پیدا کرد. البته نرخ رشد اقتصادی نیز دچار کاهش شد و رکود تورمی دیگری را در ایران رقم زد.
۵- اواخر دهه ۸۰ شمسی
در سال ۱۳۸۷ ایران درگیر تحریم‌های بین المللی شد. در نتیجه این تحریم‌ها:
دوباره افزایش تورم و کاهش تولید منجر به بروز یک رکود تورمی دیگر در ایران شد.
۶- ابتدای دهه ۹۰ شمسی
در این زمان، به دلیل تشدید تحریم‌ها، کاهش فروش نفت و افزایش هزینه‌های تولید، ایران دچار رکود تورمی دیگری شد.
۷- سالهای اخیر
در سالهای اخیر به دلایل مسائل پیرامون برجام، ایران دچار شدیدترین رکود تورمی بوده است. رشد قیمت ارز منجر به:
رکود تورمی یا Stagflation که ترکیبی از تورم بالا و رشد اقتصادی آهسته یا بدون تغییر است، همواره با نرخ بالای بیکاری همراه است. در چنین وضعیتی، شرایط زندگی دشوار شده اما فرصتهای سرمایه‌گذاری از بین نمی‌روند. بنابراین می‌توانید از همین حالا با استفاده از دانش اقتصاد کلان، برای زندگی و سرمایه خود طوری برنامه‌ریزی کنید که در هیچ شرایط اقتصادی‌ای با مشکل رو به رو نشوید.
پیشنهاد می‌کنیم جهت آشنایی با سایر مفاهیم مهم اقتصادی و رابطه آنها با سرمایه‌گذاری اصولی از مقالات زیر استفاده کنید.
رکورد تورمی به وضعیتی گفته می‌شود که کاهش تولید با افزایش قیمتها همراه است. رکود تورمی ترکیبی از رکود و تورم است.
اقتصاددانان در زمینه رفع مشکل رکود تورمی تئوری‌های مختلفی دارند. برخی اعتقاد دارند رکود تورمی بایستی با افزایش نرخ بهره و کاهش تورم به رکود اقتصادی تبدیل شود. برخی دیگر معتقد هستند میزان تولید یا بهره‌وری بایستی افزایش یابد.
تورم (Inflation) به معنای افزایش سطح عمومی قیمتها است اما رکود (Stagnation) به معنای کاهش رشد اقتصادی و یا عدم رشد آن است.
شکاف رکودی به معنای تفاوت میان تولید بالقوه و تولید بالفعل در یک اقتصاد است. برای مثال اگر میزان تولید در یک اقتصاد ۵۰۰۰ واحد پیشبینی شود اما در عمل میزان نهایی تولید، معادل ۴۰۰۰ واحد باشد، شکافی میان این دو عدد به وجود می‌آید که به آن شکاف رکودی گفته می‌شود. اگر میزان تولید بالفعل بیشتر از تولید بالقوه شود، به شکاف ایجاد شده، شکاف تورمی گفته می‌شود.
منظور از رکود تورمی مسکن، همان رکود بازار مسکن است که به معنای کم شدن تعداد معاملات در این بازار می‌باشد. رکود تورمی بر بازار مسکن تاثیرگذار است. معمولا در شرایط رکود تورمی، میزان تولید مسکن و میزان تقاضا برای خرید مسکن کاهش پیدا می‌کند.
کد بازیابی به ایمیل و شماره موبایل ارسال شد
این کد حداکثر 5 دقیقه اعتبار دارد
نظرات :
ElnazMofidy
1402-08-13سلام به نظرتون در ایران چه راهکارهایی برای خروج از رکود تورمی هستش؟
مدیر وبسایت
1402-10-08سلام به شما دوست عزیز یکی از ابزارهای مهم بانکهای مرکزی برای خروج از رکود تورمی کنترل نرخ بهره می‌باشد و لذا بانکهای مرکزی با کاهش نرخ‌های بهره به سیاستهای انبساطی مالی روی می‌آورند.
HamidHoseiny
1403-01-13رکود تورمی در بحران نفت سال 1973 به چه صورت شکل گرفت؟
مدیر وبسایت
1403-02-05درود خدمت شما دوست عزیز رکود تورمی در طول بحران نفتی سال 1973 عمدتاً به دلیل افزایش قابل توجه قیمت نفت توسط کشورهای اوپک، ناشی از تنش‌های ژئوپلیتیکی در خاورمیانه رخ داد. این افزایش ناگهانی قیمت نفت منجر به افزایش شدید هزینه های تولید برای مشاغل و افزایش هزینه های حمل و نقل برای مصرف کنندگان شد. در نتیجه، کسب‌وکارها با هزینه‌های عملیاتی بالاتری مواجه شدند که منجر به کاهش سودآوری و سرمایه‌گذاری شد. به طور همزمان، مصرف کنندگان با افزایش قیمت کالاها و خدمات، کاهش قدرت خرید را تجربه کردند. این ترکیب کاهش سرمایه‌گذاری و مخارج مصرف‌کننده به رکود اقتصادی و دوره تورم بالا، به نام رکود تورمی، که با رشد اقتصادی راکد همراه با نرخ‌های تورم بالا مشخص می‌شود، کمک کرد.