در علم اقتصاد، ابر تورم (Hyperinflation) یا تورم پُر سرعت، وضعیتی است که طی آن قیمت کالاها و خدمات در یک بازه زمانی مشخص، به طور غیر قابل کنترلی افزایش می‌یابد. این تورم بالا و پُرشتاب در اغلب موارد با نرخ تورم بیشتر از ۵۰٪ در ماه تعریف می‌شود اما تعریف دقیقی برای آن وجود ندارد چرا که نرخ‌های بالاتر تورم نیز در جهان مشاهده شده است. جدول زیر بالاترین نرخ های تورم ثبت شده در شدیدترین ابرتورم های تاریخ را نشان می دهد.
در ادامه به تعریف ابر تورم و راهکارهای مقابله با آن به همراه ذکر نمونه‌های واقعی در جهان پرداخته و احتمال بروز ابر تورم در ایران را بررسی خواهیم کرد.
مهمترین علت ایجاد ابر تورم حجم بالای عرضه پول یا نقدینگی است.
در شرایط بحران (Depression) یا رکود (Recession) که ممکن است منجر به بروز ابر تورم شود، بانکهای مرکزی پایه پولی و نقدینگی را افزایش می‌دهند. با افزایش نقدینگی، حجم پولی که در دست مردم است، افزایش یافته و تقاضا برای خرید کالاها و خدمات بیشتر می‌شود. البته هدف از این افزایش تقاضا، رونق تولید و کسب و کارها‌ست چرا اگر میزان تقاضا کم باشد، تولید بیشتر بی‌فایده خواهد بود.
حال اگر کشور رشد اقتصادی مناسبی نداشته باشد، عملا بنگاه‌های اقتصادی به جای تولید بیشتر، قیمت کالاها و خدمات را افزایش داده تا بدین وسیله نیازهای خود را تامین کرده و سرپا بمانند.
در این شرایط، مصرف‌کنندگان که پول بیشتری به دست آورده‌اند، شروع به خرید کالاها (حتی در قیمت‌های بالا) می‌کنند و با خرید بیشتر و ثابت ماندن عرضه، سطح عمومی قیمت‌ها یا همان تورم افزایش بیشتری پیدا می‌کند. حال اگر سه اتفاق زیر با هم در جریان باشند:
مجموع این سه فاکتور، چرخه‌ای را شکل داده که ممکن است به تدریج منجر به بروز ابر تورم شود.
در اغلب موارد، ابر تورم ناشی از چاپ بی رویه پول است اما نکته مهم اینجاست که این افزایش نقدینگی جهت جبران کسری بودجه دولت‌ها صورت می‌گرفته است (کسری بودجه در نتیجه بی ثباتی سیاسی، جنگ و یا ناکارآمدی در نحوه مدیریت اقتصادی شکل می‌گیرد).
مهمترین کاری که افراد یک جامعه بایستی در برابر ابر تورم انجام دهند، حفظ ارزش سرمایه یا پول است. حفظ ارزش سرمایه نیز از طریق سرمایه گذاری اصولی ممکن می‌شود.
۱- از دیرباز، طلا به عنوان یک دارایی با ارزش و مقاوم در برابر تورم شهرت داشته است. بنابراین سرمایه گذاری در طلا و سکه در شرایط تورمی یا ابر تورم می‌تواند ارزش سرمایه افراد را حفظ کند اما در صورت عدم آگاهی از استراتژی‌های معاملاتی طلا و سکه، افراد ممکن است دچار ضرر شده و یا صرفا بازدهی آنها معادل رشد نرخ تورم باشد. در این حالت عملا سودی به دست نیامده است. به همین جهت بازدهی یک فرد باید از نرخ رشد تورم بالاتر باشد تا وارد فرآیند کسب سود و ثروتمند شدن شود.
پیشنهاد می‌کنیم با مراجعه به دوره سرمایه گذاری هوشمندانه در طلا و سکه، استراتژی‌های سرمایه‌گذاری در انواع شکل‌های طلا و سکه در بازار و بورس را آموزش ببینید تا بتوانید به بیشترین بازدهی از این بازار دست پیدا کنید.
۲- ذخیره ارزش با استفاده از ارزهای باثبات و با ارزش، یکی دیگر از راهکارهای مقابله با ابر تورم است. برای مثال در بسیاری از کشورهایی که با ابر تورم رو به رو شده‌اند، مردم دلار آمریکا یا سایر ارزهای خارجی را خریداری می‌کردند تا بدین وسیله ارزش سرمایه خود را حفظ کنند.
۳- بازارهای مالی همچون بورس و فارکس نیز جهت حفظ ارزش سرمایه و کسب بازدهی کاربرد خواهند داشت به شرطی که افراد نحوه درست معامله کردن در این بازارها را آموزش دیده باشند.
به نظر شما آیا در ایران، ابر تورم در راه است؟
نرخ بالای تورم در چند سال گذشته منجر به گمانه‌زنی برخی افراد نسبت به بروز ابر تورم در ایران شده است. تورم بالا در ایران به دو دلیل عمده‌ی تحریم‌های اقتصادی و رشد نقدینگی (عرضه پول) در کشور شکل گرفته است. گرچه این دو عامل از مهمترین علل بروز ابر تورم به حساب می‌آیند اما هنوز شدت آنها آنقدر بالا نرفته که منجر به بروز ابر تورم شود. با این حال بسیاری از کارشناسان اقتصادی نگران بروز ابر تورم در آینده هستند.
هم اکنون تورم سالانه در ایران بیشتر از %45 است اما آیا این شرایط می‌تواند منجر به بروز ابر تورم شود؟
جواب این سوال به میزان توانایی دولت در انجام اصلاحات اقتصادی و سیاسی برمی‌گردد. در این زمینه می‌توان سه سناریوی احتمالی را بررسی کرد:
هر چند بروز فاجعه ابر تورم، پدیده نادری است و اغلب در زمان جنگ رخ می‌دهد اما تاکنون چندین کشور جهان به آن دچار شده‌اند.
کشور ونزوئلا که تقریبا از سال ۱۹۸۳ آمار دو رقمی نرخ تورم را ثبت کرده بود در سال ۲۰۱۶ و در طی بحران سیاسی اجتماعی، دچار پدیده ابر تورم شد. در همین سال نرخ تورم در ونزوئلا به %800 رسیده بود.
بانک مرکزی ونزوئلا (BCV) رسما نرخ تورم را در فاصله سالهای ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۹، حدود 53,798,500% تخمین زده است. از آنجایی که دولت ونزوئلا از سال ۲۰۱۶ از انتشار آمار تورم سر باز زد، وب سایت بلومبرگ با استفاده از «شاخص قهوه» نرخ تورم را در این کشور تخمین می‌زند. این شاخص ساده، قیمت یک فنجان قهوه را در دوره‌های زمانی مختلف مقایسه کرده و نرخ تورم را محاسبه می‌کند.
بر همین اساس در فاصله سالهای ۲۰۱۸ تا ۲۰۱۹، نرخ یک فنجان قهوه از 0.45 به 1,700.00 بولیوار رسیده بود. البته هم اکنون شاخص قهوه بلومبرگ تورم ۳۱۷ درصدی را با قیمت 87.55 بولیوار برای یک فنجان قهوه در ونزوئلا نشان می‌دهد. البته تعجب نکنید. ونزوئلا در سال ۲۰۲۱، شش صفر از واحد پولی خود کسر کرد. بنابراین قیمت قهوه با واحد پولی سابق این کشور، معادل 87 هزار بولیوار است.
یکی از شناخته‌شده‌ترین ابر تورم‌های تاریخ، مربوط به کشور آلمان است. هر چند، شدت این ابر تورم نسبت به سایر نمونه‌ها کمتر است.
پس از جنگ جهانی اول طی معاهده ورسای، بانک تسویه حساب‌های بین‌المللی (BIS) کشور آلمان را مجبور به پرداخت غرامت به کشورهای آسیب دیده در جنگ کرد. آنها مجبور بودند این غرامت را در قالب دلار آمریکا بپردازند که نرخ تبادل بالایی داشت (در اواخر سال ۱۹۱۹، یک دلار معادل ۴۸ مارک آلمان بود).
ابر تورم آلمان در اوج خود به نرخ‌های بیشتر از %30,000 در ماه نیز رسید و این بدین معنی بود که هر چند روز یکبار، قیمت‌ها دو برابر می شدند.
پس از پایان جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۶، کشور مجارستان نیز ملزم به پرداخت غرامت جنگی شد.
به نقل از وبسایت CNBC، نرخ تورم روزانه در مجارستان به %195 رسیده بود و قیمت‌ها تقریبا هر 15.6 ساعت، دو برابر می شدند به طوری که نرخ تورم ماهانه در مجارستان به عدد 13,600,000,000,000,000% رسیده بود.
زیمبابوه از جمله کشورهایی است که در گذشته دچار ابر تورم شده و ارز آن یعنی دلار زیمبابوه به علت تورم افسارگسیخته توسط دولت، به حالت تعلیق درآمد.
علت بروز ابر تورم در زیمبابوه به شوک‌های اقتصادی متعدد نسبت داده می‌شود.
به نقل از وبسایت CFI، در نوامبر سال ۲۰۰۸ میلادی، نرخ تورم کشور زیمبابوه به عدد 79,600,000,000% رسید که در اصل به معنای نرخ تورم روزانه %98 بود.
قیمت کالاها و خدمات تقریبا هر روز، دو برابر می‌شد. نرخ بیکاری به بیش از %70 رسیده بود. در نتیجه فعالیت‌های اقتصادی در زیمبابوه عملا تعطیل شده و اقتصاد آن به یک اقتصاد پایاپای یا کالا به کالا تبدیل شده بود. ابر تورم در زیمبابوه منجر به جایگزینی سایر ارزهای خارجی مانند دلار آمریکا، راند آفریقای جنوبی، پولای بوتسوانا و سایر موارد به جای دلار زیمبابوه شد.
زیمبابوه همچنان با تورم بالا دست و پنجه نرم می‌کند. به گزارش صندوق بین‌المللی پول، نرخ تورم زیمبابوه بین سال های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰ بیش از %555 رشد داشته است. هر چند پس از آن میزان تورم کاهش یافت اما نرخ تورم زیمبابوه در سال ۲۰۲۳ میلادی همچنان بیش از %300 است.
یکی از مخرب‌ترین ابر تورم‌های جهان در دهه ۱۹۹۰ میلادی در یوگوسلاوی رخ داد. در سال ۱۹۹۱ میلادی، رهبر وقت استان صربستان مبلغ 1.4 میلیارد دلار به نزدیکان خود وام داده بود و همین امر بدهی دولت و شروع ابر تورم را رقم زد.
به طور کلی مهمترین عوامل ایجاد ابر تورم در یوگسلاوی را می‌توان در عدم تعادل میان عرضه و تقاضا، دولت متزلزل و نقدینگی بیش از حد دانست.
در آن زمان قیمت‌ها تقریبا در هر 1.4 روز، دو برابر می‌شدند و نرخ تورم ماهانه به عدد 313,000,000% رسیده بود.
به طور کلی دو راه حل برای به پایان رسیدن ابر تورم وجود دارد:
۱- در روش اصلاحات پولی، دولت باید عرضه پول یا نقدینگی را کاهش دهد. برای مثال آلمان در سال ۱۹۲۳، واحد پولی جدیدی ارائه کرد و متعهد شد که این ارز جدید قابلیت تبدیل شدن به اوراق بهادار را دارد. البته اوراق بهاداری که ارزش خاصی بر حسب طلا داشته باشند.
۲- در روش اصلاحات مالی، دولت بایستی متعهد به توقف رشد سریع نقدینگی و اصلاح بودجه شود.
در نهایت می‌توان این طور نتیجه‌گیری کرد که ابر تورم‌ها زمانی به پایان می‌رسند که مردم تعهدات دولت نسبت به کاهش رشد پول را در حال و آینده باور کنند. در این صورت است که انتظارات تورمی نیز که یکی از علل وقوع تورم است، از بین خواهند رفت.
در پایان باید به این نکته اشاره کرد که گرچه ابر تورم در ایران شکل نگرفته اما نرخ تورم بالا منجر به کوچک شدن سفره آحاد جامعه مخصوصا اقشار کم درآمد و کسانی که حقوق ثابتی دریافت می‌کنند، شده است. بنابراین بهتر است حتی با کمترین سرمایه‌ای که در اختیار دارید، سرمایه گذاری در بازارهای مالی را از همین امروز آغاز کنید.
جهت آشنایی با سایر مفاهیم کاربردی در اقتصاد و سرمایه گذاری، مقالات زیر را مطالعه کنید.
ابر تورم منجر به بی ارزش شدن ارز رایج یک کشور شده و در نتیجه‌ی آن افزایش غیرقابل کنترل قیمت‌ها منجر به عدم توانایی مصرف‌کننده در خرید کالاها و خدمات و عدم توانایی تولید کالاها توسط بنگاه‌های اقتصادی می‌شود.
مهمترین علت بروز ابر تورم، رشد نقدینگی بالا یا چاپ بی رویه پول است.
معمولا بهترین سرمایه گذاری در زمان جنگ، خرید طلا و سکه است اما با توجه به تحلیل شرایط اقتصادی و سیاسی در هر زمان می‌توان به نتایج دقیقتری برای انتخاب بهترین گزینه سرمایه گذاری رسید. افرادی که به دانش اقتصاد کلان مسلط هستند، توانایی این نوع از تحلیل را دارند.
با اینکه ایران به دلیل رشد پایه پولی و نقدینگی و تحریم‌های اقتصادی با تورم بالا دست و پنجه نرم می‌کند اما هنوز دچار ابر تورم نشده است. با این حال در صورت عدم اصلاح ساختارهای اقتصادی، بروز ابر تورم غیرممکن نیست.
لینک کوتاه مقاله: https://amoozesh-boors.com/i/hi
کد بازیابی به ایمیل و شماره موبایل ارسال شد
این کد حداکثر 5 دقیقه اعتبار دارد
