اعتبار معاملاتی در بورس چیست؟ چگونه اعتبار دریافت کنیم؟

اعتبار معاملاتی در بورس نوعی وام است که کارگزاری در اختیار معامله‌گر یا سرمایه‌گذار بورس قرار می‌دهد. در این حالت اشخاص می‌توانند با سرمایه‌ای که از جانب کارگزاری فراهم شده است، معاملات خود را انجام داده و در صورت کسب سود، آن را برداشت کرده و در موعد سررسید اعتبار، اصل وجه را به کارگزاری برگردانند.

• پس از امضای قرارداد اعتبار معاملاتی، مبلغ آن به حساب شما واریز شده و می‌توانید با آن در بورس معامله کنید.

قوانین اعتبار معاملاتی در بورس

قوانین اعتبار معاملاتی توسط نهادهای زیر تعیین می‌شود:

1. سازمان بورس
2. کارگزاری

بنابراین علاوه بر ضوابط کلی اعتبار معاملاتی که توسط سازمان بورس تعیین می‌شود هر کارگزاری (= کارگزار اعتبار دهنده) ممکن است شرایط خاصی برای پرداخت اعتبار معاملاتی به مشتریانش داشته باشد.

مبلغ اعتبار معاملاتی در بورس چقدر است؟

حداکثر مبلغ اعتبار معاملاتی برای اشخاص حقیقی مطابق دستورالعمل سازمان بورس:

• معادل مانده حساب تضمین مشتری است.
• نباید از حداكثر 10 درصد حقوق صاحبان سهام شركت كارگزاری بیشتر باشد.

سقف اعتبار معاملاتی هر سه ماه یک بار توسط سازمان بورس و با توجه به مصوبات کمیته پایش ریسک بازار تعیین می‌شود. با این وجود:

• کارگزاری میزان اعتبار معاملاتی برای هر مشتری را تعیین کرده و الزامی در تخصیص سقف اعتبار به مشتریان ندارد.
• در حال حاضر، حداکثر اعتبار معاملاتی در بورس تقریبا معادل 65 درصد ارزش پرتفوی مشتری در بازار اول و دوم بورس و بازار اول و دوم فرابورس است.

آیا دریافت اعتبار معاملاتی از کارگزاری، به ضامن نیاز دارد؟

کارگزاری‌ها برای این که از بازپرداخت وجه توسط مشتری‌ها اطمینان حاصل کنند، از شرایط و تضمین‌های خاصی برای تخصیص اعتبار معاملاتی استفاده می‌کنند. همیشه این احتمال وجود دارد که وام گیرنده به دلیل عدم توانایی یا علاقه، مبلغ وام را در زمان مشخص شده، پرداخت نکند. بنابراین کارگزاری‌ها برای مدیریت این نوع ریسک که به آن ریسک اعتباری یا ریسک نکول گفته می‌شود از تضمین‌های خاصی استفاده می‌کنند. حساب تضمین بر اساس ارزش پرتفوی مشتری، گردش حساب و سایر موارد تعیین می‌شود.

شرایط دریافت اعتبار معاملاتی در بورس چیست؟

برای دریافت اعتبار معاملاتی میزان گردش حساب یا ارزش پرتفوی شما به عنوان حساب تضمین، بررسی می‌شود. طبق قانون سازمان بورس، بررسی ارزش پرتفوی مشتری برای دریافت اعتبار شامل موارد زیر می‌شود:

• سهام، حق تقدم سهام و سایر اوراق بهادار پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار و بازارهای اول، دوم و ابزارهای مالی نوین فرابورس (با شرایط خاصی) به عنوان تضمین حساب مشتری محسوب می‌شوند.
• ارزشگذاری پرتفوی مشتری بر اساس دستورالعمل خرید اعتباری به شرح زیر است:

همان طور که پیشتر نیز اشاره شد، هر کارگزاری شرایط خاصی برای تخصیص اعتبار معاملاتی به مشتریان دارد و ممکن است قوانین آن نسبت به قوانین سازمان کمی متفاوت باشد. برای مثال طبق قانون سازمان بورس، حق تقدم جزء تضمین مشتری برای دریافت اعتبار به حساب می‌آید اما در کارگزاری مفید، حق تقدم به عنوان تضمین مشتری محاسبه نمی‌شود. برای اطلاع از شرایط دریافت اعتبار معاملاتی در کارگزاری‌های مختلف به مقاله بهترین کارگزاری برای دریافت اعتبار مراجعه کنید.

مزایای اعتبار معاملاتی در بورس چیست؟

1. دریافت مقدار سود بیشتر

معامله‌گران حرفه‌ای بورس می‌توانند با استفاده از دریافت اعتبار معاملاتی به سود بیشتری دست پیدا کنند اما افراد مبتدی ممکن است با گرفتن اعتبار معاملاتی تنها ضرر خود را بیشتر کنند. بنابراین پیشنهاد می‌کنیم ابتدا مراحل آموزش بورس را گذرانده و پس از کسب تجربه از اعتبار معاملاتی استفاده کنید. دوره تابلوخوانی، نوسان‌گیری و سایر ترفندهای بورس تهران فرصتی برای یادگیری معامله‌گری از طریق تجارب اساتید بورس ایران است. تجاربی که در هیچ کتابی نوشته نشده و عمدتا در بازار بورس ایران کاربرد دارد. برای آشنایی با سرفصل‌های این دوره به این قسمت مراجعه کنید.

1. استفاده از فرصت‌های معاملاتی مختلف

اگر عمده سرمایه خود را به خرید سهم‌هایی اختصاص داده‌اید که در بازه بلندمدت به شما سود می‌رساند با استفاده از اعتبار معاملاتی می‌توانید از دیگر فرصت‌های مناسب برای خرید سهام در بازه کوتاه‌مدت نیز استفاده کنید. برای یافتن پربازده‌ترین سهام در بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت و بلندمدت می‌توانید از سیگنال بورس تهران استفاده کنید. این سیگنال‌ها در انجمن خبرگان سرمایه گذاری در ایران به مدیریت استاد هومن مقراضی تهیه شده و در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرند.

معایب اعتبار معاملاتی در بورس چیست؟

1. افزایش میزان ضرر متناسب با افزایش میزان سرمایه

 اگر با سرمایه 100 میلیونی خود 10% ضرر کنید، 10 میلیون از دست می‌دهید اما اگر با دریافت اعتبار سرمایه خود را به 200 میلیون برسانید با 10% ضرر، 20 میلیون از دست می‌دهید.

1. ریسک کمبود نقدینگی در تاریخ سررسید اعتبار

اگر در موعد سررسید، نقدینگی معادل مبلغ اعتبار در حساب معاملاتی‌تان نباشد، کارگزار موظف است سهام شما را فروخته و نقدینگی مورد نیاز خود را تامین کند.

1. عدم امکان تغییر کارگزار ناظر

پس از دریافت اعتبار، دارایی پرتفوی شما فریز می‌شود. فریز شدن بدین معناست که امکان تغییر کارگزار ناظر برای شما وجود نخواهد داشت.

1. محدودیت در درخواست وجه

به هنگام استفاده از اعتبار معاملاتی، محدودیت‌هایی در ثبت و انجام درخواست وجه به وجود می‌آید.

آیا امکان دریافت وجه به هنگام استفاده از اعتبار معاملاتی وجود دارد؟

به هنگام استفاده از اعتبار معاملاتی، دریافت وجه از کارگزاری تنها در صورتی امکان پذیر است که وجهِ معادل اعتبار را در «قدرت خرید» خود داشته باشید. برای مثال اگر درخواست وجهی به اندازه ۲۰ میلیون ثبت کنید و اعتبار معاملاتی دریافت شده توسط شما ۱۰۰ میلیون تومان باشد، تنها در صورتی که مبلغ ۱۲۰ میلیون تومان در «قدرت خرید» شما باشد، امکان دریافت ۲۰ میلیون وجود دارد. در غیر این صورت سفارش شما انجام نخواهد شد.

نحوه تسویه اعتبار معاملاتی و تمدید آن چگونه است؟

برای تسویه اعتبار معاملاتی بایستی در تاریخ سررسید بخشی از سهام خود را بفروشید یا حساب خود را به اندازه مبلغ اعتبار، شارژ کنید. علاوه بر این در برخی کارگزاری‌ها امکان تمدید اعتبار معاملاتی قبل از تاریخ سررسید یا تسویه زودتر از موعد وجود دارد.

اگر مانده بدهی تجاری مشتری بعد از دریافت اعتبار معاملاتی افزایش یابد، چه اتفاقی می‌افتد؟

طبق قانون سازمان بورس، کارگزاری اعتباردهنده موظف است در پایان هر روز کاری، عملیات به روزرسانی حساب تضمین مشتری را بر اساس قیمت‌های پایانی آن روز انجام دهد. بنابراین اگر  بدهی تجاری افزایش یا مانده حساب تضمین مشتری کاهش پیدا کند به طوری که:

• مانده بدهی تجاری مشتری برابر یا بیشتر از مانده حساب تضمین شود، کارگزاری موظف است، خرید اعتباری برای مشتری را تا زمان رفع این شرایط متوقف کند.

علاوه بر این، مشخصات مشتری (به عنوان مشتری در معرض ریسک) و مبلغ کسری حساب تضمین در اختیار کانون کارگزاران بورس قرار می‌گیرد و کلیه کارگزاران موظف‌اند تا پایان رفع این شرایط، خرید اعتباری را برای مشتری مذکور متوقف نمایند.

اگر مانده بدهی تجاری مشتری ۱۰٪ بیشتر از مانده حساب تضمین وی شود، چه اتفاقی می‌افتد؟

هرگاه مانده بدهی تجاری مشتری ده درصد بیشتر از مانده حساب تضمین وی شود، کارگزار اعتباردهنده موظف است (حداکثر تا پایان روز کاری بعد) اخطاریه کسری حساب تضمین را به مشتری اعلام نماید.

اخطاریه کسری حساب تضمین شامل چه مواردی می‌شود؟

1. نام مشتری، نام کارگزار اعتبار دهنده و تاریخ صدور اخطاریه.
2. فهرست تضامینی که در حساب تضمین مشتری درج شده و ارزش روز و ضریب تعدیل و ارزش تعدیل شده هر یک از آن‌ها و جمع ارزش تعدیل شده تضامین.
3. گردش حساب بدهی تجاری مشتری با شرح مبالغی که به حساب بدهکار و بستانکار آن منظور شده (شامل تعداد، نوع و قیمت اوراق بهادار خریداری شده).
4. مبلغ کسری حساب تضمین که مشتری باید تسویه نماید.
5. مهلت تسویه.

به هنگام استفاده از اعتبار معاملاتی در صورت دریافت اخطاریه کسری حساب تضمین چه اقداماتی باید انجام داد؟

پس از دریافت اخطاریه، مشتری موظف است ظرف سه روز کاری، کسری اعلامی را رفع نماید به طوری که بدهی تجاری وی حداکثر به میزان مانده حساب تضمین گردد.

روشهای رفع کسری به شرح زیر است:

1. کاهش مبلغ بدهی از محل واریز وجه نقد توسط مشتری.
2. فروش اوراق بهادار تحت مالکیت مشتری به واسطه کارگزار اعتبار دهنده.
3. افزایش مانده حساب تضمین از طریق انتخاب کارگزار اعتبار دهنده به عنوان کارگزار ناظر سایر اوراق بهادار مشتری. به عبارت دیگر اگر مشتری اوراق بهادار دیگری داشته باشد که کارگزار ناظر آنها با کارگزار اعتباردهنده متفاوت باشد می‌تواند با تغییر کارگزار ناظر، از این اوراق به عنوان حساب تضمین استفاده کند.

به هنگام استفاده از اعتبار معاملاتی در صورت عدم رفع کسری موجود در اخطاریه چه اتقاقی رخ می‌دهد؟

در صورتی که پس از دریافت اعتبار معاملاتی، مشتری کسری موجود در اخطاریه کسری حساب تضمین را در مهلت مقرر برطرف نکند و یا بدهی خود را طی مهلت مقرر اعتبار تسویه نکند، کارگزاری می‌تواند اقدامات زیر را انجام دهد:

1. تضامین مشتری را بفروشد یا تبدیل به نقد کند و بدهی تجاری مشتری را از آن محل تسویه نماید (انتخاب تضمینی که به این منظور به فروش می‌رسد، به اختیار کارگزار اعتباردهنده است).
2. در صورتی ‌که کارگزار نتواند تضامین مشتری را فروخته و نقد کند، موضوع را (مطابق مادۀ 36 قانون بازار اوراق بهادار) در مرجع ذیصلاح طرح و پی‌گیری می‌نماید.

قوانین کلی دریافت اعتبار معاملاتی در بورس را در این مقاله شرح دادیم. به دلیل اینکه هر کارگزاری شرایط خاصی برای دریافت اعتبار معاملاتی تعیین کرده است، در مقاله بهترین کارگزاری برای دریافت اعتبار به بررسی این شرایط در کارگزاری‌های مختلف خواهیم پرداخت. در پایان به این نکته مهم نیز توجه کنید که استفاده از اعتبار معاملاتی مختص معامله‌گران حرفه‌ای بورس است. بنابراین تا زمان یادگیری صحیحِ سرمایه گذاری در بورس از اعتبار معاملاتی استفاده نکنید.

پیشنهاد می‌کنیم با مطالعه مقالات زیر، دانش بورسی خود را ارتقا دهید.

• بهترین کارگزاری‌های سال ۱۴۰۱ به همراه جدول مقایسه کارگزاری‌ها
• پرتفوی یا سبد سهام چیست؟
• مزایا و معایب تک سهم شدن در بورس
• سود مرکب در بورس
• آموزش کامل تحلیل بنیادی
• سفته بازی در بورس
• سهم‌های شاخص ساز بورس
• چگونه در بورس خودرو بخریم؟
• تابلوخوانی در بورس چیست؟
• انواع روش های سرمایه گذاری در بورس

سوالات متداول

۱- اعتبار معاملاتی در بورس چیست؟

اعتبار معاملاتی نوعی وام است که از طرف کارگزاری (با مدت زمان مشخصی) در اختیار معامله‌گر قرار داده می‌شود تا به وسیله‌ی آن به انجام معاملات سهام در بورس بپردازد.

۲- شرایط دریافت اعتبار معاملاتی چیست؟

شرایط دریافت اعتبار معاملاتی در کارگزاری‌های مختلف، متفاوت است اما به طور کلی بیشتر آنها از روش بررسی ارزش پرتفوی مشتری و گردش حساب او به عنوان تضمین بازپرداخت اعتبار استفاده می‌کنند.

۳- آیا امکان دریافت وجه به هنگام استفاده از اعتبار معاملاتی وجود دارد؟

در صورتی که قدرت خرید یا مانده حساب نقد شما بیشتر از مبلغ اعتبار باشد، می‌توانید درخواست وجه را ثبت کنید. برای مثال اگر در حساب شما ۶۰ میلیون تومان موجود باشد اما ۵۰ میلیون اعتبار گرفته باشید تنها امکان برداشت وجه به اندازه ۱۰ میلیون تومان وجود دارد.