هیسترزیس در اقتصاد به وضعیتی گفته می‌شود که تاثیر یک رویداد اقتصادی حتی پس از برطرف شدن عوامل ایجاد کننده آن، همچنان باقی می‌ماند. این پدیده معمولا پس از رویدادهای اقتصادی شدید یا طولانی مدتی مانند رکود اقتصادی رخ می‌دهد. برای مثال، پس از اتمام یک دوره رکود، افزایش نرخ بیکاری ممکن است همچنان ادامه داشته باشد. در این مقاله قصد داریم به طور مفصل به مفهوم پدیده هیسترزیس در بخش‌های مخلتف اقتصاد بپردازیم و آن را به زبان ساده توضیح دهیم.
به نقل از اینوستوپدیا، هیسترزیس (Hysteresis) اصطلاحی است که برای توصیف سیستم‌ها، موجودات زنده و میدان‌هایی به کار می‌رود که دارای حافظه هستند. به عبارت دیگر، هیسترزیس یعنی تاثیرات یک عمل یا ورودی خاص، با تاخیر یا وقفه زمانی مشاهده خواهد شد.
این مفهوم را اولین بار یک فیزیکدان و مهندس اسکاتلندی به نام جیمز آلفرد اوینگ مطرح کرد. برای درک بهتر هیسترزیس، ارتباط بین آهن و میدان مغناطیسی را در نظر بگیرید. آهن پس از قرار گرفتن در معرض میدان مغناطیسی و خارج شدن از آن، مقداری از خاصیت مغناطیسی دریافت شده در آن میدان را حفظ می‌کند.
هیسترزیس در اقتصاد زمانی رخ می‌دهد که یک نوع اختلال بر روند اقتصادی تاثیر بگذارد. دلایل رخ دادن هیسترزیس نیز بسته به رویداد زمینه‌ساز آن متفاوت است. با این حال، تداوم کسادی بازار پس از پایان رویداد آغازگر، اغلب به تغییر نگرش فعالان بازار نسبت داده می‌شود. برای مثال، پس از سقوط بازار، بسیاری از سرمایه گذاران به دلیل ضررهای اخیرشان تمایلی به سرمایه گذاری مجدد دارایی خود ندارند. این بی‌میلی به دلیل نگرش منفی سرمایه گذاران و عدم توجه به وضعیت فاندمنتال بازار، می‌تواند به طولانی‌تر شدن روند نزولی بازار سهام منجر شود.
یکی از نمونه‌های رایج هیسترزیس، در پدیده بیکاری مشاهده می‌شود؛ جایی که حتی با شروع بهبود اقتصادی، نرخ بیکاری همچنان در حال افزایش خواهد بود. منظور از نرخ بیکاری، درصد کل افراد جویای کار یک اقتصاد است که نمی‌توانند شغل پیدا کنند.
هنگامی که رکود اقتصادی رخ می‌دهد، بیکاری دوره‌ای افزایش می‌یابد. بیکاری دوره‌ای زمانی بالا می‌رود که عملکرد اقتصاد ضعیف است. با ورود دوباره اقتصاد به فاز رونق، انتظار می‌رود که کسب و کارها شروع به استخدام مجدد کنند و نرخ بیکاری اقتصاد به سمت نرخ بیکاری عادی تا جایی کاهش یابد که بیکاری دوره‌ای به صفر برسد. البته باید افزود که این یک سناریوی ایده‌آل است و هیسترزیس داستان دیگری را روایت می‌کند.
با عادت کردن به سطح پایین‌تر زندگی، افراد دیگر به اندازه قبل برای دستیابی به سطح استاندارد زندگی بهتر، انگیزه نخواهند داشت. همچنین، هرچه تعداد افراد بیکار بیشتر شود، بیکار بودن از نظر اجتماعی قابل قبول‌تر می‌شود. در نتیجه، حتی پس از بازگشت بازار کار به حالت عادی، برخی بیکاران ممکن است تمایلی به بازگشت به نیروی کار نداشته باشند. در نهایت و مهم‌تر از همه، خود کارفرمایان نیز در طول رکود اقتصادی متحمل سختی‌های قابل توجهی شده‌اند و قبل از اینکه هزینه‌های بیشتری را برای اضافه کردن افراد جدید به نیروی کار خود متحمل شوند، احتمالا خواسته‌های بیشتری از کارکنان فعلی خود خواهند داشت.
در دوره ثروت آفرینی با متد PS3M که حاصل تجربیات استاد هومن مقراضی، میلیاردر خودساخته ایرانی و خروجی ده‌ها کتاب معتبر، سمینار و دوره آموزشی در این زمینه است، روش کسب ثروت از تمام مشاغل با تمرکز بر ۵ اصل ذهنیت خلق ثروت، برنامه‌ریزی، مدیریت، مهارت و پول آموزش داده می‌شود.
هیسترزیس در خروجی اقتصادی می‌تواند پس از دوران رکود رخ دهد. این پدیده به کاهش سرمایه گذاری و بهره‌وری اشاره دارد و زمانی اتفاق می‌افتد که کسب و کارها فعالیت‌های سرمایه گذاری خود را در طول رکود کاهش می‌دهند. این امر اغلب به کاهش کلی در بهره‌وری اقتصادی منجر می‌شود.
عواقب کاهش بهره‌وری می‌تواند حتی بعد از دوره رکود اقتصادی نیز ادامه یابد. این یعنی حتی زمانی که بهبود اقتصادی آغاز شده، موانعی برای بازگشت به مسیر رشد قبل از رکود وجود خواهد داشت. برای مثال، شرکت‌ها ممکن است در سرمایه گذاری‌های بلند مدت یا عرضه یک محصول جدید به بازار مردد باشند.
پس از رکودهای اقتصادی، دولت‌ها و بانک‌های مرکزی باید بر اقدامات کوتاه مدت در جهت غلبه بر چالش‌های اقتصادی فوری تمرکز کنند، و همچنین، آنها باید استراتژی‌هایی را برای احیا و حفظ رشد بلند مدت در نظر بگیرند. کاهش هیسترزیس در خروجی اقتصادی می‌تواند شامل سیاست‌های هدفمندی باشد که به منظور مقابله با تاثیرات ماندگار رکودهای اقتصادی، تشویق سرمایه گذاری، تقویت نوآوری و ارتقای بهره‌وری را دنبال می‌کنند.
بعد از یک رکود، اولین واکنش بانک‌ها معمولا سخت‌گیری در اعطای اعتبار است. چیزی که «هیسترزیس بازار اعتبار» را متمایز می‌کند، تداوم این شرایط سخت‌گیرانه حتی پس از فروکش کردن بحران اقتصادی است. بانک‌ها، که احتمالا تحت تاثیر تجربیات بحران محتاط شده‌اند، ممکن است همچنان ریسک‌گریز باقی بمانند؛ به این صورت که آنها در شیوه‌های اعطای وام محتاط عمل کرده و باعث ایجاد محدودیت اعتباری می‌شوند.
این محدودیت مداوم در دسترسی به اعتبار، پیامدهای گسترده‌ای برای بازیگران اقتصادی دارد. کسب و کارها برای تامین هزینه مورد نیاز برای سرمایه گذاری، توسعه و عملیات روزانه با مشکل مواجه می‌شوند. از طرف دیگر، افراد زیادی برای اهداف ضروری مانند خرید خانه و تحصیل به اعتبار نیاز دارند و در نتیجه با مشکلات بزرگی مواجه می‌شوند. پیامدهای هیسترزیس بازار اعتبار فراتر از دوره پس از بحران گسترش می‌یابد و به عنوان مانعی بر سر راه بهبود وضعیت کلی اقتصاد عمل می‌کند.
هیسترزیس تورمی زمانی رخ می‌دهد که دوره‌های طولانی تورم بالا یا پایین، انتظارات برای آینده را شکل می‌دهند. برای مثال، زمانی که تورم برای مدت زیادی پایین باقی بماند، می‌تواند این باور را القا کند که این روند همیشه ادامه خواهد داشت. این انتظار برای تورم پایین، می‌تواند کار بانک‌های مرکزی برای حفظ ثبات قیمت را دشوار کند.
در هیسترزیس تورمی، اجرای سیاست‌های پولی موثر برای بانک‌های مرکزی چالش برانگیزتر می‌شود. بانک‌های مرکزی ممکن است سیاست‌هایی را که به نظر آنها بهترین است اعمال کنند؛ با این حال، مردم عادی ممکن است با اهمیت دادن یا «چسبیدن» به انتظارات خود از ادامه کاهش یا افزایش تورم، از میزان تاثیرگذاری این سیاست‌ها بکاهند و نتایج دیگری را رقم بزنند.
زمانی که کسب‌وکارها در دوران رکود به سمت اتوماسیون روی می‌آورند، کارگرانی که مهارت‌های لازم برای کار با ماشین‌آلات یا فناوری‌های جدید را ندارند، با بهبود وضعیت اقتصادی همچنان بیکار خواهند ماند. این شرکت‌ها علاوه بر اینکه ترجیح می‌دهند کارگران آشنا به فناوری را استخدام کنند، در نهایت کارکنان کمتری نسبت به دوره رکود استخدام خواهند کرد. در واقع، از دست رفتن مهارت‌های شغلی باعث می‌شود کارگران از گروه بیکاری دوره‌ای به گروه بیکاری ساختاری منتقل شوند. طبیعتا، افزایش بیکاری ساختاری نیز موجب بالا رفتن نرخ بیکاری عادی خواهد شد.
یک نمونه عالی از هیسترزیس در اقتصاد مدرن، پاندمی کووید 19 است. در 11 می2023، دولت آمریکا وضعیت اضطراری ناشی از این بحران را لغو کرد. با این حال، تاثیرات بسیاری از اقدامات و واکنش‌های اقتصادی که در طی پاندمی شاهد آنها بودیم، همچنان در سال 2024 احساس می‌شود.
این پاندمی باعث از دست رفتن مشاغل زیادی شد؛ به خصوص در بخش‌هایی مانند مهمان‌یاری و گردشگری که به شدت تحت تاثیر دستورهای قرنطینه قرار گرفتند. اداره آمار کار ایالات متحده پیش‌بینی می‌کند که صنعت تفریح و مهمان‌یاری تا سال 2031 فقط چیزی نزدیک به 16 میلیون نفر را شاغل خواهد کرد. این در حالیست که در سال 2019، تعداد افراد شاغل این صنعت به 16.6 میلیون نفر بود. توجه داشته باشید که در این سناریو، نکته اصلی تاخیر در واکنش بازار یا همان هیسترزیس است.
پاندمی کووید 19 فشارهای تورمی زیادی ایجاد کرد. برای مثال، اختلالات ایجاد شده در زنجیره تامین باعث افزایش هزینه تولید کالاهای زیادی شد که در اکثر موارد، هزینه پرداخت شده توسط مصرف کنندگان را افزایش داد.
با رفع بسیاری از این موانع پس از پاندمی، شواهد زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد رفتار مصرف‌‌کنندگان نسبت به خرید حضوری تغییر کرده است. چنین شرایطی را می‌توان یک نمونه بارز از هیسترزیس دانست؛ زیرا با حذف موانع و بازگشت شرایط بازار به وضعیت عادی، مصرف کنندگان هنوز به الگوی قبلی خود بازنگشته‌اند و شاید هرگز برنگردند.
اقتصادهایی که رکود و هیسترزیس را تجربه می‌کنند، یعنی وضعیتی که در آن نرخ بیکاری در حال افزایش است، معمولا از محرک‌های اقتصادی برای مقابله با بیکاری ناشی از چرخه تجاری استفاده می‌کنند. سیاست‌های پولی انبساطی بانک‌های مرکزی می‌تواند شامل کاهش نرخ بهره برای ارزان‌تر کردن وام‌ها و کمک به تحریک اقتصاد باشد. این نوع سیاست مالی همچنین ممکن است شامل افزایش مخارج دولت (و تزریق پول) در مناطقی باشد که تحت تاثیر بیکاری شدید قرار گرفته‌اند.
هیسترزیس چیزی فراتر از بیکاری دوره‌ای است و تاثیرات آن می‌تواند مدت‌ها پس از بهبود اقتصاد ادامه داشته باشد. با این حال برای برخی مشکلات خاص، مانند فقدان مهارت ناشی از اتوماسیون و پیشرفت فناوری، برنامه‌های آموزش شغلی می‌تواند مفید باشند.
مفهوم هیسترزیس در اقتصاد، به تاثیر رویدادهای گذشته بر وضعیت فعلی بازارهای مالی اشاره دارد. این مفهوم اهمیت اثر بلند مدت شوک‌ها و بحران‌های مالی بر رفتار بازار، شرایط اعطای اعتبار و عملکرد کلی اقتصاد در یک دوره زمانی طولانی را نشان می‌دهد.
جهت آشنایی با سایر مفاهیم اقتصادی از مقالات زیر استفاده کنید.
هیسترزیس یا تاثیر رویدادهای گذشته بر روندهای اقتصادی را می‌توان در نرخ بیکاری، تورم و خروجی اقتصاد و دیگر موارد مشاهده کرد.
اصلاحات ساختاری پیشگیرانه برای افزایش انعطاف پذیری و تاب آوری اقتصاد در مقابله با هیسترزیس مفید واقع خواهد شد. برای مثال اصلاحات در بازار کار و ابتکاراتی که نوآوری را ترویج می‌کنند، می‌توانند تاثیر شوک‌های اقتصادی و هیسترزیس ناشی از آن را تا حدی کاهش دهند.
هیسترزیس بخش بانکی که ناشی از بحران‌های مالی است، می‌تواند حتی پس از فروکش کردن بحران، منجر به ادامه رویه‌های احتیاطی در اعطای تسهیلات شود و دریافت وام را برای مصرف کنندگان و کسب و کارها دشوار می‌کند.
کد بازیابی به ایمیل و شماره موبایل ارسال شد
این کد حداکثر 5 دقیقه اعتبار دارد
