حجم مبنا چیست؟ / توضیح ساده و جامع حجم مبنا و کاربرد آن در معاملات بورس

حجم مبنا، به حداقل تعداد سهامی گفته می شود که باید در یک روز خرید و فروش شود تا قیمت پایانی سهم مطابق با دامنه نوسان مجاز سهم تغییر کند. برای مثال اگر حجم مبنا سهمی ۵ میلیون برگه سهم باشد اما در یک روز معاملاتی فقط به اندازه ۱۰۰ هزار سهم از آن معامله شود و تمام این معاملات هم با مثبت 5 درصد، انجام شده باشند، قیمت پایانی سهم به اندازه مثبت ۵ درصد رشد نخواهد کرد. بنابراین برای رشد ۵ درصدی قیمت در این مثال، باید حداقل ۵ میلیون برگه سهم در بازه مثبت ۵ درصد معامله شود تا قیمت صفر تابلوی فردا، معادل ۵ درصد رشد کرده باشد.

حجم مبنا در واقع یک عامل کنترل کننده نوسانات شدید قیمتی است.

حجم مبنا در واقع یک عامل کنترل کننده نوسانات شدید قیمتی است. با وجود قانون حجم مبنا، کسی نمی‌تواند با سرمایه کم و حجم پایین به راحتی قیمت پایانی یک نماد معاملاتی را تغییر دهد.

حجم مبنا به زبان ساده

حجم مبنا عددی است که از طریق فرمولی تعیین می‌شود و اگر تعداد سهام معامله شده یک شرکت در طول روز، کمتر از حجم مبنای تعیین شده برای آن باشد، به همان نسبت درصد نوسان قیمت پایانی آن سهم تغییر می کند. این قانون به این علت وضع شده که کسی نتواند با معامله تعداد کمی از سهام یک شرکت در قیمتهای بالاتر یا پایین تر، سهام را جابجا کند. به طور خیلی ساده، برای اینکه قیمت یک سهامی نوسان منطقی داشته باشد باید حداقل تعداد مشخصی از آن سهام در روز معامله شود که به این تعداد حجم مبنا می گویند.

حجم مبنا چه کاربردی دارد؟

اگر بخواهیم حجم مبنا در بورس را به شکل دقیق تر تعریف کنیم باید بگوییم حجم مبنا، حداقل تعداد سهمی از نماد است که باید در یک روز معاملاتی معامله شود تا میانگین وزنی قیمت در آن روز با قیمت پایانی سهم برابر شود.

از تعریف بالا می توان این طور نتیجه گیری کرد که:

اگر حجم معاملات معادل یا بیشتر از حجم مبنا باشد، قیمت پایانی سهم معادل میانگین وزنی قیمت در همان روز خواهد بود.
اگر حجم معاملات کمتر از حجم مبنا باشد، به همان نسبت قیمت پایانی رشد خواهد کرد.

کاربرد حجم مبنا در بورس برای کنترل نوسانات شدید قیمت است. در واقع قانون حجم مبنا برای جلوگیری از رشد بی رویه یا افت شدید قیمت در بورس ایران به وجود آمده است.

رابطه قیمت پایانی و حجم مبنا به چه صورت است؟

رابطه دو مفهوم حجم مبنا و قیمت پایانی بدین شکل است که هر چه حجم معاملات کمتر از حجم مبنا باشد، قیمت پایانی سهم کمتر تغییر می کند. برای مثال اگر یک سهم با حجم مبنا ۵ میلیون، در یک روز معاملاتی به اندازه ۲.۵ میلیون و در تمام لحظات در بازه مثبت ۵ درصد معامله شود، قیمت پایانی سهم حدودا به اندازه ۲.۵ درصد رشد می کند. برای آگاهی از نحوه دقیق محاسبه قیمت پایانی سهم می توانید از مقاله قیمت پایانی استفاده کنید.

در شکل زیر حجم مبنای نماد سپاها (سیمان سپاهان) در بازار اول بورس، نشان داده شده است. پیشنهاد می شود برای یادگیری نحوه استفاده از تابلوی معاملاتی هر سهم به این قسمت مراجعه کنید.

حجم مبنای نمادهای بورسی چگونه محاسبه می شود؟

۱- حجم مبنای نمادهای بورسی معادل 0.0004 تعداد سهام شرکت است. این نسبت برای حجم مبنا طبق آخرین مصوبه سازمان بورس و اوراق بهادار تهران در سال ۱۳۹۸ است. این عدد از آن زمان تاکنون تغییری نداشته است.

۲- البته سازمان بورس به جز مورد ذکر شده، برای تعیین حجم مبنای نمادهای پذیرفته شده در بورس، مقدار حداکثر و حداقل ارزش مبنا را با توجه به میزان سرمایه شرکت ها هم مشخص کرده است. با استفاده از جدول زیر می توانید میزان حداکثر و حداقل ارزش مبنا را ببینید.

برای تعیین حجم مبنای نمادهای پذیرفته شده در بورس، مقدار حداکثر و حداقل ارزش مبنا را با توجه به میزان سرمایه شرکت ها هم مشخص کرده است

محاسبه حجم مبنا چگونه است؟

پیش از توضیح نحوه محاسبه حجم مبنا باید به این نکته اشاره کنیم که نیازی به محاسبه دستی حجم مبنا نیست زیرا اطلاعات مربوط به حجم مبنا در سایت مدیریت فناوری بورس تهران به آدرس اینترنتی (http://www.tsetmc.com/) وجود دارد. با این حال در این قسمت نحوه محاسبه حجم مبنا را توضیح می دهیم.

اطلاعات مربوط به حجم مبنا در سایت مدیریت فناوری بورس تهران به آدرس اینترنتی (http://www.tsetmc.com/) وجود دارد

۱- برای محاسبه حجم مبنا سهم، در مرحله اول تعداد کل سهام شرکت را در عدد ۰.۰۰۰۴ ضرب کنید.

۲- عدد به دست آمده را باید در قیمت پایانی سهم در آخرین روز کاری هفته ضرب کنید.

۳- در این مرحله باید عدد به دست آمده را نسبت به حداقل و حداکثر ارزش مبنا شرکت مقایسه کنید. فرض کنید سرمایه شرکت کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال است. با این مقایسه سه حالت پیش می‌آید:

اگر عدد به دست آمده بین ۵۰ تا ۱۰۰ میلیارد ریال باشد، همین عدد به عنوان حجم مبنا برای روز شنبه (اولین روز کاری هفته) در نظر گرفته می شود.
اگر عدد به دست آمده کمتر از ۵۰ میلیارد ریال باشد، با تقسیم ۵۰ میلیارد ریال بر قیمت پایانی روز چهارشنبه، حجم مبنا برای روز شنبه به دست می آید.
اگر عدد به دست آمده بیشتر از ۱۰۰ میلیارد ریال باشد، با تقسیم ۱۰۰ میلیارد ریال بر قیمت پایانی روز چهارشنبه، حجم مبنا برای روز شنبه به دست می آید.

با این حساب اگر سرمایه شرکت بالاتر از ۱۲۰ هزار میلیارد باشد، باید اعداد مربوط به حداقل و حداکثر ارزش مبنا را در حالت های بالا جایگزین کنید.

حجم مبنای نمادهای فرابورسی چقدر است؟

در حال حاضر، حجم مبنا شرکت های فرابورسی در بازار اول، دوم و پایه همانند شرکت های بورسی معادل ۴ در ده هزار (۰.۰۰۰۴) تعداد سهام شرکت محاسبه می شود. اما در مورد حداقل ارزش مبنا، شرکت های فرابورسی با شرکت های بورسی متفاوت هستند. در شکل زیر این مقادیر مشخص شده اند.

، حجم مبنا شرکت های فرابورسی در بازار اول، دوم و پایه همانند شرکت های بورسی معادل ۴ در ده هزار (۰.۰۰۰۴) تعداد سهام شرکت محاسبه می شود.

برای محاسبه حجم مبنا در نمادهای فرابورسی کافی است مثل قسمت قبلی عمل کنید. فقط باید مقدار حداقل و حداکثر ارزش مبنا برای نمادهای فرابورسی در بازارهای زیرمجموعه آن را در نظر بگیرید.

حجم مبنا ۱ چیست؟

تا قبل از سال ۱۳۹۸، حجم مبنای تمام شرکت های فرابورسی، معادل ۱ در نظر گرفته می شد. بنابراین حجم مبنا 1 مربوط به نمادهای فرابورسی است.

حجم مبنا ۱ به معنای این است که حتی انجام یک معامله می تواند قیمت پایانی سهم را تغییر دهد.

قانون جدید حجم مبنا در فرابورس چیست؟

در دی ماه ۱۴۰۰، سازمان فرابورس در اطلاعیه ای اعلام کرد که حجم مبنای برخی از نمادهای موجود در بازار پایه فرابورس، تحت شرایطی به عدد یک تغییر خواهد کرد. این شرایط برای حجم مبنا ۱ در نمادهای فرابورس به قرار زیر است:

نماد متعلق به بازار پایه باشد.
نماد دارای صف خرید یا فروش باشد.
نماد به مدت ۲۰ روز معاملاتی متوالی، در تمام لحظات در صف خرید یا فروش باشد.

در دی ماه ۱۴۰۰، سازمان فرابورس در اطلاعیه ای اعلام کرد که حجم مبنای برخی از نمادهای موجود در بازار پایه فرابورس، تحت شرایطی به عدد یک تغییر خواهد کرد.

در چنین شرایطی پس از اطلاع رسانی، حجم مبنا ۱ برای نماد در نظر گرفته می شود. در بقیه موارد هم محاسبه حجم مبنا همان طور که در قسمت قبلی توضیح دادیم، انجام می شود.

مزایا و معایب حجم مبنا در بورس

حجم مبنا در بورس، یک قانون کنترل کننده بازار است و مزایا و معایب خاص خود را دارد.

مزایای حجم مبنا	معایب حجم مبنا
جلوگیری از افزایش یا کاهش ناگهانی قیمت سهام	عدم تغییر قیمت بر مبنای عرضه و تقاضای صرف
جلوگیری از انجام معاملات با قیمت های کاذب	محدود کننده نوسانات بازار

در صورت نبود حجم مبنا در بورس چه اتفاقی می افتد؟

در صورت عدم وجود قانون حجم مبنا، معامله تعداد بسیار اندکی از سهام می‌تواند به راحتی قیمت آن را بالا و پایین کند.

پر شدن حجم مبنا چیست؟

منظور از پُر شدن حجم مبنا، رسیدن حجم معاملات به عدد مربوط به حجم مبنای سهم است. اگر حجم مبنای سهم پر شود یعنی حجم معاملات برابر یا بیشتر از حجم مبنا شود، قیمت سهم می‌تواند با توجه به سقف دامنه نوسان تغییر کند.

برای مثال به شکل زیر دقت کنید؛ حجم مبنای نماد «وبملت»، حدود ۴۲ میلیون است و حجم معاملات مربوط به آن روز معاملاتی برابر با ۹۷ میلیون است. در این مثال حجم معاملات بیشتر از حجم مبنا است بنابراین از اصطلاح پر شدن حجم مبنا در این مورد می توان استفاده کرد.

منظور از پُر شدن حجم مبنا، رسیدن حجم معاملات به عدد مربوط به حجم مبنای سهم است

آیا حجم مبنا در بازارهای جهانی وجود دارد؟

مفهوم حجم مبنا تنها در بورس ایران وجود دارد. در بازارهای جهانی، قیمت ها بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شوند اما در بورس ایران دو عامل حجم مبنا و دامنه نوسان، تغییرات قیمت را کنترل می کنند. به همین دلیل، برخی افراد این دو قانون را محدودکننده‌ی معاملات می‌دانند.

در چه شرایطی حجم مبنا در معاملات بورس تاثیر داده نمی شود؟

در روزهایی که پس از مجامع افزایش سرمایه یا تصویب صورت های مالی، بازگشایی نماد بدون دامنه نوسان صورت می‌گیرد، حجم مبنا در نظر گرفته نمی شود.

حجم مبنا به عنوان یک عامل کنترل کننده، مزایا و معایب خاص خود را دارد اما نکته مهم تسلط بر ترفندهای بورس ایران است تا بتوان با توجه به این قوانین، تکنیک های تابلوخوانی و نوسان‌گیری بهترین سهام برای سرمایه گذاری را انتخاب کرد. دوره تکنیک ها و ترفندهای بورس تهران، محلی است که برای دستیابی شما به این هدف طراحی شده است. با استفاده از این دوره که با تمرکز بر تابلوخوانی و نوسان‌گیری تدوین شده است، می‌توانید ارزندگی سهم ها را بررسی کرده و پربازده ترین سهام را پیدا کنید.

برای شروع یک سرمایه گذاری هوشمندانه در بورس، باید به طور کامل با مفاهیم بورسی آشنا شوید. در ادامه لیستی از مقالاتی که می تواند در این راه به شما کمک کند را قرار می دهیم.

سوالات متداول

۱- حجم مبنا چیست؟

حجم مبنا به تعداد حداقل سهامی گفته می شود که باید در یک روز خرید و فروش شود تا قیمت پایانی سهم بتواند مطابق با دامنه نوسان مجاز سهم تغییر کند.

۲- کمترین حجم مبنا در بورس چه عددی است؟

کمترین حجم مبنا در نمادهای فرابورسی وجود دارد که معادل ا است. در متن مقاله، حجم مبنای یک در قانون قدیم و حجم مبنای یک در قانون جدید فرابورس توضیح داده شده است.

۳- حجم مبنای کم بهتر است یا زیاد؟

در این مورد نمی توان به طور قاطع نظر داد. حجم مبنای زیاد به معنای بیشتر بودن سهام و سرمایه شرکت است. در این شرکت ها ممکن است به دلیل پر نشدن حجم مبنا، رشد قیمتی دیرتر اتفاق بیفتد. از طرف دیگر افت قیمتی هم ممکن است با تاخیر همراه شود. شرکت هایی که حجم مبنای کمی دارند، راحت تر دچار رشد یا افت قیمت می شوند. به همین دلیل ریسک سرمایه گذاری در آن‌ها بیشتر است. البته به هنگام خرید و فروش سهام در بورس باید دید جامعی داشته و تمامی عوامل تاثیرگذار بر قیمت سهام را در نظر بگیرید.

لینک کوتاه مقاله: https://amoozesh-boors.com/i/bv