شاخص اقتصادی چیست؟ | انواع شاخص‌های اقتصادی

شاخص اقتصادی (Economic Indicator) در علم اقتصاد، ابزاری است که با استفاده از تغییرات گروهی از داده‌های اقتصادی در مقیاس کلان، میزان سلامت اقتصاد و رشد آن را می‌سنجد. از جمله انواع شاخص‌های اقتصادی می‌توان به شاخص قیمت مصرف کننده (CPI)، شاخص تولید ناخالص داخلی (GDP)، شاخص تولید ناخالص ملی (GNP)، شاخص نرخ اشتغال و ... اشاره کرد.

سرمایه گذاران با استفاده از تفسیر داده‌های این شاخص‌ها، احتمال موفقیت سرمایه گذاری‌های خود در حال و آینده را اندازه می‌گیرند. شاخص‌های اقتصادی در کسب بازدهی افراد از سرمایه گذاری در بازارهای مالی مختلف همچون فارکس، بورس، کامودیتی‌ها (طلا و نفت)، ملک و خودرو در ایران و جهان نقش به سزایی دارند. به همین دلیل در ادامه به تشریح تمام شاخص‌های اقتصادی و عملکرد آنها می‌پردازیم.

تعریف شاخص چیست؟ با مثال

شاخص یا Index، ابزاری آماری برای اندازه گیری میزان تغییرات در گروهی از داده‌ها است.

یک شاخص مالی بر اساس ورودی‌هایی از جنس قیمت، عددی را در هر بازه زمانی نشان می‌دهد. برای مثال، می‌توان به انواع شاخص‌ها در بازار سهام همچون شاخص S&P500، شاخص نزدک، شاخص کل بورس تهران و ... اشاره کرد.

یک شاخص اقتصادی در بازه‌های زمانی معین و بر اساس ورودیی‌های از جنس داده‌های اقتصادی، میزان تغییرات در متغیر‌های اقتصادی را نشان می‌دهد. از جمله شاخص‌های اقتصادی می‌توان به نرخ اشتغال، GNP‌ و GDP، نرخ تورم و ... اشاره کرد.

انواع شاخص‌ها؛ پیشرو و پسرو

انواع شاخص‌ها را از نظر عملکرد زمانی می‌توان به سه دسته تقسیم بندی کرد:

۱- شاخص پیشرو

شاخص‌های پیشرو (Leading Indicators) برای پیش بینی حرکات آینده در اقتصاد و بازارهای مالی استفاده شده و بیشتر مورد علاقه سرمایه گذاران هستند. برای مثال، می‌توان به شاخص منحنی بازده (Yield curve) اشاره کرد. برای مثال، سرمایه گذاران منحنی‌های بازده آینده نگر را دنبال می‌کنند تا عملکرد بازار سهام و اوراق قرضه را با توجه به نرخ‌های بهره در آینده، تحلیل کنند (در بخش انواع شاخص‌های اقتصادی به معرفی بیشتر این شاخص خواهیم پرداخت).

۲- شاخص همزمان

شاخص‌های همزمان یا منطبق (Coincident indicators) شاخص‌هایی کاملا آینده نگر یا کاملا گذشته نگر نیستند. این شاخص‌ها با بروز تغییرات در فعالیت‌های اقتصادی، تغییرات حال حاضر را اندازه گیری می‌کنند. استفاده از شاخص‌های همزمان برای افرادی که می‌توانند داده‌های اقتصادی زمان حال را برای تفسیر آینده به کار ببرند، مفید خواهد بود. از جمله شاخص‌های همزمان می‌توان به شاخص تولید ناخالص داخلی، سطح اشتغال و خرده فروشی اشاره کرد.

• برخی از شاخص‌های اقتصادی، همچون شاخص ناخالص داخلی با اینکه از جنس شاخص‌های پسرو به حساب می‌آید اما به هنگامی که تغییرات اقتصادی را به صورت آنی منتشر می‌کند، در دسته شاخص‌های همزمان جای می‌گیرد.

۳- شاخص‌های پسرو

شاخص‌های پسرو (Lagging Indicators) از آن دسته از شاخص‌های اقتصادی به حساب می‌آیند که با اندازه گیری مجموعه‌ای از داده‌ها، اطلاعات مربوط به آنها را پس از وقوع رویدادها نشان می‌دهند. برای مثال، می‌توان به شاخص تولید ناخالص ملی، شاخص قیمت مصرف کننده، نرخ بیکاری و نرخ بهره اشاره کرد. از جمله معایب این گونه شاخص‌ها این است که به دلیل تاخیر در نشان دادن اطلاعات، ممکن است تصمیمات نادرستی بر مبنای آنها گرفته شود.

برای مثال زمانی که فدرال رزرو آمریکا، اعداد شاخص قیمت مصرف کننده را بررسی کرده و بر مبنای آن نرخ بهره را تعیین می‌کند، ممکن است این داده‌ها قدیمی شده باشند.

منظور از شاخص‌های کلان اقتصادی چیست؟

منظور از شاخص‌های کلان اقتصادی، متغیرهایی هستند که تغییرات داده‌های مختلف اقتصادی را در زمینه‌های مختلفی همچون اشتغال، تورم، رشد اقتصادی و ... که از جمله موضوعات مهم دانش اقتصاد کلان به شمار آمده، می‌سنجند. در ادامه به انواع این شاخص‌ها می‌پردازیم.

انواع شاخص‌های اقتصادی

• شاخص نرخ بهره
• شاخص تولید ناخالص داخلی (GDP)
• شاخص تولید ناخالص ملی (GNP)
• شاخص ضمنی تعدیل تولید ناخالص داخلی (GDP deflator)
• شاخص ضمنی تعدیل تولید ناخالص ملی (GNP deflator)
• شاخص درآمد ناخالص ملی (GNI)
• شاخص قیمت مصرف ‌کننده (CPI)
• شاخص قیمت تولید ‌کننده (PPI)
• شاخص قیمت عمده فروشی (WPI)
• شاخص قیمت خرده فروشی (RPI)
• شاخص خرده فروشی (RS)
• شاخص قیمت کالاهای صادراتی (XPI)
• شاخص قیمت کالاهای وارداتی (MPI)
• شاخص قیمت واردات و صادرات (XMPI)
• شاخص نرخ تورم
• شاخص تراز تجاری
• شاخص مدیران خرید (PMI)
• شاخص هزینه اشتغال (ECI)
• شاخص اعتماد مصرف کننده (CCI)
• شاخص نرخ بیکاری
• شاخص نرخ اشتغال
• شاخص مدعیان بیکاری
• شاخص قیمت مسکن (HPI)
• شاخص مجوزهای ساخت و ساز
• شاخص شروع به ساخت واحدهای مسکونی
• شاخص درآمد شخصی
• شاخص درآمد و دستمزد
• شاخص ذخایر نفت خام
• شاخص ذخایر گاز طبیعی (EIA Report)
• شاخص منحنی بازده
• شاخص فلاکت

۱- شاخص نرخ بهره

نرخ بهره (Interest Rates) یکی از مهمترین شاخص‌های اقتصادی در جهان است که میزان بهره وام بانکی و پاداش سپرده گذاری در بانکها را مشخص می‌کند. اهمیت نرخ بهره در پتانسیل آن برای تغییر و کنترل تورم در یک کشور است به طوری که افزایش نرخ بهره می‌تواند منجر به کاهش تورم شود و کاهش نرخ بهره نیز می‌تواند منجر به تحریک رشد اقتصادی و افزایش تورم شود. با این حال، نرخ بهره تنها یکی ابزارهای کنترل تورم است و باید سایر متغیرهای اقتصادی نیز در نظر گرفته شوند.

۲- شاخص تولید ناخالص داخلی (GDP)

تولید ناخالص داخلی (Gross Domestic Product) ارزش کل کالاها و خدمات تولید شده در یک کشور در یک دوره زمانی معین (معمولا یک سال) است. بنابراین، هر فرد ایرانی یا خارجی که در کشور ایران به تولید خدمات و کالاها پرداخته باشد، ارزش پولی آن در محاسبه GPD کشور ایران لحاظ می‌شود.

۳- شاخص تولید ناخالص ملی (GNP)

تولید ناخالص ملی (Gross National Product) ارزش کل کالاها و خدمات تولید شده توسط افراد یک کشور (در داخل یا خارج از کشور) در یک دوره زمانی معین (معمولا یک سال) است. برای مثال، ارزش تولیدی که ایرانیان چه در داخل کشور و چه از طریق سرمایه گذاری خارج از کشور به دست می‌آورند در محاسبه GNP لحاظ می‌شود.

۴- شاخص ضمنی تعدیل تولید ناخالص داخلی (GDP deflator)

شاخص ضمنی تعدیل تولید ناخالص داخلی، شاخصی است که اثر تورم یا تغییرات قیمت را در تولید ناخالص داخلی نشان می‌دهد. این شاخص از طریق ایجاد سال پایه و مقایسه قیمت‌های فعلی با قیمت‌های سال پایه، تغییرات تورم را لحاظ می‌کند. به طور خلاصه می‌توان گفت شاخص GDP deflator، نشان دهنده این نکته است که تغییرات در تولید ناخالص داخلی تا چه اندازه به تغییرات قیمت وابسته است.

۵- شاخص ضمنی تعدیل تولید ناخالص ملی (GNP deflator)

شاخص ضمنی تعدیل تولید ناخالص ملی، شاخصی است که اثرات تورم را در تولید ناخالص ملی لحاظ می‌کند. این شاخص می‌تواند جایگزینی برای شاخص قیمت مصرف کننده (CPI) که برای اندازه گیری تورم از آن استفاده می‌شود، باشد. این شاخص، اثرات تورم را با دقت بیشتری ثبت می‌کند چرا که مانند شاخص CPI به سبدی از کالاها و خدمات محدود نمی‌شود.

۶- شاخص درآمد ناخالص ملی (GNI)

شاخص درآمد ناخالص ملی (Gross National Income)‌ مجموع کل پولی است که توسط مردم و مشاغل موجود در یک کشور به دست آمده و تغییرات ثروت یک کشور را از یک سال تا سال دیگر نمایش می‌دهد. این شاخص شامل تولید ناخالص داخلی (GDP) و دریافتی خالص از سایر منابع خارجی (= افراد و مشاغل غیر مقیم) می‌شود.

۷- شاخص قیمت مصرف ‌کننده (CPI)

شاخص قیمت مصرف ‌کننده (Consumer Price Index)، با اندازه گیری قیمت سبدی از کالاها و خدمات مورد استفاده مصرف کنندگان در دوره‌های ماهانه یا سالانه، میزان تورم که همان افزایش سطح عمومی قیمت‌ها است را می‌سنجد. این سبد شامل مواد غذایی، پوشاک، مسکن، انرژی، حمل و نقل، مراقبت‌های پزشکی، سرگرمی و ... است.

۸- شاخص قیمت تولید ‌کننده (PPI)

شاخص قیمت تولید کننده (Producer Price Index)، شاخصی اقتصادی است که تغییرات قیمتِ فروش محصولات تولیدکنندگان یا عمده فروشان را نشان می‌دهد. در واقع، این شاخص میانگین تغییرات قیمتی که تولیدکنندگان داخلی به ازای تولید خود دریافت می‌کنند را نشان می‌دهد. گرچه شاخص PPI به اندازه شاخص CPI مورد استفاده قرار نمی‌گیرد اما همچنان به عنوان یکی از شاخص‌های اقتصادی مهم برای تورم در نظر گرفته می‌شود.

۹- شاخص قیمت عمده فروشی (WPI)

شاخص قیمت عمده فروشی (Wholesale Price Index)، یکی از انواع شاخص‌های اقتصادی است که تغییرات قیمت سبدی از کالاهای عمده فروشی را نشان می‌دهد. کشور آمریکا، از سال ۱۹۷۸ میلادی به جای این شاخص، از شاخص PPI استفاده می‌کند. با این وجود کشورهایی همچون فیلیپین از تغییرات WPI برای اندازه گیری تورم استفاده می‌کنند.

۱۰- شاخص قیمت خرده فروشی (RPI)

شاخص قیمت خرده فروشی (Retail Price Index)، یکی از دو شاخص قیمت است که با آن تورم را اندازه گیری می‌کردند. این شاخص که مختص کشور انگلستان است، در سال ۲۰۰۳ جای خود را به دیگر شاخص قیمت یعنی CPI داد و در سال ۲۰۱۳ از آمارهای رسمی‌ کنار گذاشته شد. شاخص RPI، نیز بهای سبد مشخصی از کالاها و خدمات را در طول زمان اندازه گیری می‌کرد.

۱۱- شاخص خرده فروشی (RS)

شاخص خرده فروشی (Retail Sales) یکی از انواع شاخص‌های اقتصادی پیشرو است که میزان تقاضای مصرف کننده برای کالاها را دنبال می‌کند. گزارش خرده فروشی آمریکا داده‌های مورد نیاز این شاخص را از بخش‌های مختلفی همچون فروشگاه‌های بزرگ، سوپرمارکت‌ها، پمپ بنزین‌ها و خرده فروشی‌های آنلاین جمع آوری می‌کند.

• رشد بسیار بالا در شاخص خرده فروشی می‌تواند سلامت اقتصادی را نشان دهد اما رشد ضعیف در این شاخص می‌تواند نشانه کاهش رشد اقتصادی یا رکود باشد.

۱۲- شاخص قیمت کالاهای صادراتی (XPI)

شاخص قیمت کالاهای صادراتی (Export Price Index)، تغییرات قیمت کالاها و خدمات ارائه شده توسط افراد مقیم یک کشور و استفاده شده توسط افراد غیر مقیم یا ساکنین سایر کشورهای جهان را نشان می‌دهد.

۱۳- شاخص قیمت کالاهای وارداتی (MPI)

شاخص قیمت کالاهای وارداتی (Import Price Index)، تغییرات قیمت کالاها و خدمات ارائه شده توسط افراد غیر مقیم در یک کشور و استفاده شده توسط ساکنین یا افراد مقیم آن کشور را نشان می‌دهد.

۱۴- شاخص قیمت واردات و صادرات (XMPI)

دو شاخص قیمت صادرات (XPI) و شاخص قیمت واردات (MPI)، تحت عنوان شاخص قیمت واردات و صادرات نیز اندازه گیری می‌شوند. شاخص XMPI، تغییرات کلی در قیمت کالاها و خدمات مبادله شده میان مردمان یک کشور یا یک اقتصاد و سایر کشورهای جهان را نشان می‌دهد.

۱۵- شاخص نرخ تورم

نرخ تورم (Inflation) یکی دیگر از شاخص‌های اقتصادی است که افزایش سطح عمومی قیمت کالاها و خدمات را در یک بازه زمانی معین نشان می‌دهد. برای محاسبه نرخ تورم می‌توان از شاخص‌های مختلفی همچون CPI، PPI، WPI، RPI، XPI و  MPIاستفاده کرد. با این حال، معمولا از شاخص قیمت مصرف کننده یا CPI برای محاسبه نرخ تورم در یک اقتصاد استفاده می‌شود.

۱۶- شاخص تراز تجاری

تراز تجاری (Trade Balance) تفاوت ارزش بین صادارات و واردات یک کشور را اندازه گیری می‌کند. تراز تجاری مثبت نشان می‌دهد که صادرات یک کشور بیشتر از واردات آن است و تراز تجاری منفی نشان می‌دهد که واردات یک کشور بیشتر از صادرات آن است.

۱۷- شاخص مدیران خرید (PMI)

شاخص مدیران خرید (Purchasing Managers Index) شرایط تجاری بخش‌های تولیدی و خدماتی یک کشور را اندازه گیری می‌کند. در واقع، PMI‌ تغییر مخارج شرکت‌های تجاری را اندازه گیری می‌کند. برای محاسبه این شاخص از حدود ۵۰۰ مدیر درخواست می‌شود تا سطح نسبی شرایط کسب و کار را بر اساس ۵ فاکتور زیر درجه بندی کنند:

• سطح اشتغال
• سطح تولید
• موجودی انبار
• حجم سفارش‌های جدید از مشتریان
• فرآیند تحویل از تامین کنندگان

عدد بالای ۵۰ در این شاخص نشانه‌ای از رشد تولید و عدد کمتر از ۵۰ نشانه‌ای از انقباض در شرایط اقتصادی می‌باشد.

۱۸- شاخص هزینه اشتغال (ECI)

شاخص هزینه اشتغال (Employment Cost Index)، یکی از انواع شاخص‌های اقتصادی است که هزینه نیروی کار شامل حقوق و مزایا را اندازه گیری می‌کند. از این شاخص برای تعیین تورم دستمزد استفاده شده و سیاستمداران، کسب و کارها و اقتصاددانان از آن برای سنجش پویایی بازار و سلامت کلی اقتصاد استفاده می‌کنند.

۱۹- شاخص اعتماد مصرف کننده (CCI)

شاخص اعتماد مصرف کننده (Consumer Confidence Index) یکی از انواع شاخص‌های اقتصادی است که بر مبنای نظرسنجی از مصرف کنندگان در رابطه با موضوعاتی همچون انتظارات از وضعیت مالی شخصی خود در آینده ساخته می‌شود. شاخص CCI، در واقع بدبینی یا خوش بینی مصرف کنندگان را اندازه گیری می‌کند.

اگر مصرف کنندگان در این رابطه، خوش بین باشند بیشتر مصرف خواهند کرد و در نتیجه منجر به تحریک اقتصاد برای رشد بیشتر شده اما اگر بدبین باشند، کاهش هزینه‌های آنها می‌تواند منجر به کندی در رشد اقتصادی و یا حتی رکود شود.

۲۰- شاخص نرخ بیکاری

نرخ بیکاری (Unemployment Rate) درصدی از نیروی کار را نشان می‌دهد که شغلی ندارند. نرخ بیکاری یکی از انواع شاخص‌های اقتصادی پسرو است که در صورت نامساعد بودن شرایط اقتصادی، افزایش می‌یابد و با افزایش رشد اقتصادی احتمال کاهش آن وجود دارد.

۲۱- شاخص نرخ اشتغال

شاخص نرخ اشتغال (Employment rate) درصد افراد شاغل در یک کشور را نشان می‌دهد. نرخ اشتغال به روشهای گوناگونی محاسبه می‌شود. به طور کلی، نرخ اشتغال با توجه به مقایسه جمعیت شاغل و جمعیت بیکاری که در سن کار هستند، محاسبه می‌شود اما می‌توان آن را بدین روش نیز محاسبه کرد؛ محاسبه جمعیت شاغل در یک گروه سنی یا جنسیت خاص.

۲۲- شاخص مدعیان بیکاری

شاخص مدعیان بیکاری (Initial Jobless Claims) یا مطالبات اولیه بیکاری در آمریکا، تعداد افرادی را که برای اولین بار در هفته گذشته برای بیمه بیکاری ثبت نام کرده‌اند را اندازه گیری می‌کند. این گزارش، هر هفته در روز پنج شنبه منتشر می‌شود. شاخص مدعیان بیکاری یکی از انواع شاخص‌های اقتصادی پیشرو در نظر گرفته می‌شود چون رابطه معکوسی بین مدعیان بیکاری و نرخ اشتغال وجود دارد.

هنگامی که نرخ شاخص مدعیان بیکاری کاهش می‌یابد، احتمال افزایش نرخ اشتغال وجود دارد. این به نوبه ی خود نشان از درآمد بیشتر افراد است که منجر به مصرف بیشتر شده و در نهایت به معنای رشد اقتصادی بیشتر است.

• ارزش دلار آمریکا می‌تواند تحت تاثیر اعداد این شاخص تضعیف شده یا قوی‌تر شود.

۲۳- شاخص قیمت مسکن (HPI)

شاخص قیمت مسکن (House price index) معیار گسترده‌ای است که حرکت قیمت املاک تک خانوار را در آمریکا نشان می‌دهد. این شاخص توسط آژانس مالی مسکن فدرال (FHFA) منتشره می‌شود. در ایران نیز بانک مرکزی، شاخص قیمت مسکن و متوسط قیمت آپارتمان‌های تهران را منتشر می‌کند.

۲۴- شاخص مجوزهای ساخت و ساز

شاخص مجوزهای ساخت و ساز (Building Permits) تغییرات در مجوزهای صادر شده توسط دولت یا سایر نهادهای نظارتی را برای ساخت ساختمان‌های جدید نشان می‌دهد. این گزارش ماهانه به دقت توسط اقتصاددانان و سرمایه گذاران بررسی می‌شود. چرا که اعداد این شاخص و تغییرات آن می‌توانند نشانگری از وضعیت سلامت اقتصادی باشند.

به عنوان مثال، افزایش مجوزهای ساختمان‌های تجاری نشان از رشد کسب و کارها و مشاغل دارد و افزایش مجوز برای ساخت انبارها می‌تواند نشانه‌ای از افزایش تجارت در آینده باشد.

۲۵- شاخص شروع به ساخت واحدهای مسکونی

شاخص شروع ساخت مسکن (Housing Starts) یکی از انواع شاخص‌های اقتصادی پیشرو است که تعداد پروژه‌های ساخت و ساز واحدهای مسکونی جدید را در بازه‌های زمانی معین اندازه گیری می‌کند. داده‌های این شاخص، به سرمایه گذاران کمک می‌کنند تا سلامت اقتصاد و بازار مسکن را بسنجند.

• افزایش شاخص شروع ساخت مسکن می‌تواند نشانه‌ای برای خارج شدن اقتصاد از رکود یا کاهش رشد اقتصادی باشد.

۲۶- شاخص درآمد شخصی

شاخص درآمد شخصی (Personal income) مقدار پولی را نشان می‌دهد که در مجموع توسط ساکنین یک کشور دریافت می‌شود. منابع شاخص درآمد شخصی عبارتند از:

• درآمد به دست آمده از اشتغال
• سود به دست آمده از سرمایه گذاری
• درآمد به دست آمده از اجاره ملک
• پولی که کارفرمایان به صورت فصلی یا سالانه از سود شرکت به کارمندان می‌پردازند.

در دوران رشد و توسعه اقتصادی، درآمد شخصی افزایش یافته و در دوره‌های رکود کاهش می‌یابد.

۲۷- شاخص درآمد و دستمزد

شاخص درآمد و دستمزد (Income and Wages) گزارشی است که درآمد افراد مشغول به کار در یک اقتصاد را در یک دوره زمانی معین اندازه گیری می‌کند. مصرف کردن، آیتمی در اقتصاد مدرن است که منجر به تولید بیشتر می‌شود. مردم تنها در صورت داشتن قدرت مالی و درآمد کافی می‌توانند مصرف کنند. از آنجایی که اغلب مردم برای مصرف کردن به درآمد حاصل از اشتغال وابسته هستند، گزارش درآمد و دستمزد، با نشان دادن میزان قدرت خرید شهروندان یک کشور اهمیت ویژه‌ای در بررسی وضعیت اقتصادی یک کشور دارد.

جدول زیر با توجه به دیتای موجود در سایت سازمان بین المللی کار (ILO) تهیه شده و درصد افزایش حقیقی دستمزدها در ۲۰ کشور مختلف (که بیشترین درصد افزایش دستمزد در سال ۲۰۲۲ را داشته‌اند) به همراه دو کشور آمریکا و ایران را در فاصله سالهای 2015 تا 2022 نشان می‌دهد.

۲۸- شاخص ذخایر نفت خام

شاخص ذخایر نفت خام (Crude Oil Inventory) یا شاخص موجودی نفت خام، تغییرات هفتگی در تعداد بشکه‌های نفت خام تجاری که توسط شرکت‌های آمریکایی نگهداری می‌شود را اندازه گیری می‌کند. مقدار این شاخص، بر قیمت نفت خام و متعاقبا نرخ تورم تاثیرگذار است.

• اگر افزایش موجودی نفت خام بیشتر از حد انتظار باشد، به معنای تقاضای کمتر است و در نتیجه قیمت نفت نزولی خواهد شد. کاهش موجودی نفت کمتر از حد انتظار نیز به معنای کاهش تقاضا است.
• اگر افزایش موجودی نفت خام کمتر از حد انتظار باشد، به معنای تقاضای بیشتر است و در نتیجه قیمت نفت صعودی خواهد شد. کاهش موجودی نفت بیشتر از حد انتظار نیز به معنای افزایش تقاضا است.

تصویر زیر، نمودار موجودی نفت خام آمریکا در بازه یک سال اخیر را نشان می‌دهد.

۲۹- شاخص ذخایر گاز طبیعی (EIA Report)

شاخص ذخایر گاز طبیعی (Natural Gas Storage) گزارشی است که تغییرات هفتگی در گاز طبیعی ذخیره شده در انبارهای زیرزمینی را نشان می‌دهد. با اینکه این شاخص، مربوط به آمریکا است اما به دلیل اینکه بخش انرژی در کشور کانادا بسیار بزرگ است، تغییرات این شاخص بر قیمت دلار کانادا نیز تاثیر خواهد گذاشت. همچون گزارش ذخایر نفت طبیعی، تغییر در میزان استخراج یا نگهداری در این شاخص نیز می‌تواند بر قیمت گاز طبیعی اثرگذار باشد.

۳۰- شاخص منحنی بازده

منحنی بازده (Yield Curve) یکی از انواع شاخص‌های پیشرو در اقتصاد است که به عنوان معیاری برای سنجش بدهی در بازار اوراق قرضه استفاده می‌شود. شاخص منحنی بازده، رابطه بازده اوراق قرضه و موعد سررسید آنها را نشان می‌دهد.

 با مقایسه انواع اوراق قرضه در بازه‌های زمانی مختلف (سه ماهه، دو ساله، پنج ساله و ...) می‌توان به پیش بینی هر گونه تغییر در تولید ناخالص داخلی پرداخت.

۳۱- شاخص فلاکت

شاخص فلاکت (Misery index) را می‌توان یکی از شاخص‌های اقتصادی به حساب آورد که بیشتر مورد استفاده مردم قرار می‌گیرد تا اقتصاددانان. این شاخص با ترکیب نرخ بهره و نرخ بیکاری، میزان فلاکت یا سطح رفاه مردم کشورهای مختلف را اندازه گیری می‌کند. هر چه عدد مربوط به این شاخص پایین‌تر باشد، نشانه رفاه کمتر مردم در یک جامعه است.

جدول شاخص‌های اقتصادی

در جدول زیر، شاخص‌های اقتصادی کشورهای جهان که به عنوان مهمترین شاخص‌های اقتصاد کلان از آنها نام برده می‌شود، آورده شده‌اند.

مهمترین شاخص‌های اقتصادی
شاخص‌های پسرو	شاخص‌های پیشرو
نرخ رشد GDP	شاخص خرده فروشی
تورم (CPI)	نرخ بهره
شاخص‌های مرتبط به نیروی کار	شاخص‌های مربوط به بورس و اوراق قرضه
شاخص‌های مربوط به کامودیتی‌ها	شاخص مجوزهای ساخت و ساز مسکن

 

نحوه استفاده از شاخص‌های اقتصادی در کشورها چگونه است؟

۱- یک شاخص اقتصادی معمولا در دوره‌های زمانی مختلف مقایسه می‌شود. برای مثال دانستن نرخ بیکاری آمریکا در سال ۲۰۲۴ به تنهایی کافی نیست و باید این نرخ را با نرخ سال گذشته یا مثلا ۵ سال گذشته مقایسه کرد تا تفسیر بهتری از میزان بیکاری به دست آورد.

۲- بسیاری از شاخص‌های اقتصادی دارای یک عدد معیار هستند. برای مثال، معمولا نرخ تورم هدف فدرال رزو ۲٪ است. به همین دلیل سیاست‌های فدرال رزرو مبتنی بر رسیدن به این نرخ است.

آیا می‌توان از شاخص‌های بازار سهام به عنوان شاخص‌های اقتصادی استفاده کرد؟

از آن جایی که بورس متشکل از شرکت‌های تولیدی و خدماتی است، روند شاخص بورس می‌تواند جهت احتمالی اقتصاد را نشان دهد.

• یک بازار صعودی و قوی ممکن است نشان از افزایش فعالیت‌های اقتصادی در یک کشور داشته باشد.
• یک بازار نزولی ممکن است نشانه‌ای از کاهش درآمد شرکت‌ها و فعالیت اقتصادی باشد.

با این حال، ممکن است در بازار بورس حباب به وجود بیاید یا رشد و افول بازار تحت تاثیر فعالیت‌های شدید سفته بازی قرار بگیرد. بنابراین نمی‌توان به طور کامل از شاخص‌های بازار سهام به عنوان یک شاخص اقتصادی استفاده کرد.

مزایا و معایب شاخص‌های اقتصادی

مزایای شاخص‌های اقتصادی

۱- شاخص‌های اقتصادی مبتنی بر داده هستند. به همین دلیل سرمایه گذاران می‌توانند با تفسیر صحیح آنها و پیش بینی آینده، معاملات موفقی در بازارهای مالی انجام دهند.

۲- اغلب شاخص‌های اقتصادی رایگان و در دسترس عموم هستند.

۳- یک شاخص اقتصادی به شکل ثابتی اندازه گیری می‌شوند. بنابراین سرمایه گذاران می‌توانند به داده‌هایی که از طریق شاخص به صورت ثابت و در زمان‌های معین منتشر می‌شود، اتکا کنند.

معایب شاخص‌های اقتصادی

۱- شاخص‌های پیشرو (و در برخی مواقع شاخص‌های همزمان که تا حدی متکی به پیش بینی هستند) بر مبنای فرضیات شکل گرفته و نمی‌توانند همیشه آینده را به درستی پیش بینی کنند.

۲- شاخص‌های اقتصادی زمانی که به یک عدد خلاصه می‌شوند، نمی‌توانند واقعیت‌های پییچیده را نشان دهند. برای مثال، عدد نرخ بیکاری ممکن است تمام متغیرهایی که در نرخ بیکاری نقش دارند را نشان ندهد. این متغیرها می‌توانند طیف وسیعی از تاثیرات شامل شرایط کلان اقتصادی تا تغییرات آب وهوایی را شامل شوند.

۳- شاخص‌های اقتصادی تا حدی قابل تفسیر هستند. برای مثال، هنگامی که نرخ تورم از ۴.۷ به ۴.۸ می رسد، تفسیر خوب یا خنثی بودن این کاهش کاملا قابل تفسیر نیست. در نهایت، هر اقتصاددان یا سرمایه گذاری می‌تواند تفسیر متفاوتی از این قضیه داشته باشد.

آشنایی با مهمترین شاخص‌های اقتصادی فارکس

برخی از شاخص‌های اقتصاد کلان تاثیر مهمی در معاملات جفت ارزهای خارجی در بازار فارکس دارند. از جمله مهمترین شاخص‌های اقتصادی فارکس به می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شاخص قیمت تولید ‌کننده (PPI)
• شاخص قیمت مصرف ‌کننده (CPI)
• شاخص مدیران خرید (PMI)
• شاخص تولید ناخالص داخلی (GDP)
• نرخ تورم
• نرخ بهره
• تراز تجاری
• گزارش اشتغال بخش غیر کشاورزی ( (NFP
• گزارش جلسات بانک مرکزی

گزارش اشتغال بخش غیر کشاورزی آمریکا (Non Farm Payrolls) تعداد خالص مشاغل ایجاد شده در آمریکا در طول یک ماه را اندازه گیری می‌کند. این شاخص مشاغل کشاورزی، خانگی و مشاغل مربوط به سازمان‌های غیرانتفاعی را در بر نمی‌گیرد.

گزارش جلسات بانک مرکزی در فارکس نیز اهمیت دارند چرا که وظیفه بانک مرکزی تعیین نرخ بهره است و نرخ بهره نیز بر قیمت جفت ارزهای خارجی تاثیرگذار است.

موفقیت در بازار فارکس و سایر بازارهای مالی تا حد زیادی وابسته به دانش اقتصاد کلان و تحلیل بنیادی است. سرمایه گذارانی که به این دو دانش مسلط هستند، می‌توانند علاوه بر کسب موفقیت در شناخت ارزهای قوی و ضعیف در فارکس و معامله بر همین اساس در سایر بازارهای مالی همچون طلا و بورس با آگاهی از چرخه‌های اقتصادی در بهترین زمان ممکن وارد بازار شده و در بهترین زمان ممکن از آن خارج شوند.

• در دوره اقتصاد کلان و فاندامنتال فارکس، تمام موضوعات اقتصادی مربوط به بازارهای مالی و تحلیل بنیادی فارکس به زبانی ساده و کاربردی آموزش داده می‌شوند.

آشنایی با شاخص‌های بورسی

شاخص‌های بورس یکی از انواع شاخص‌ها هستند که روند بازدهی بخشی از بازار سرمایه را نشان می‌دهند. هر شاخص از مجموعه‌ای از دارایی‌های مالی (به عنوان مثال سهام) تشکیل شده و میانگین تغییرات قیمت این دارایی‌ها را بدون وزن دهی یا بر اساس نوع خاصی از وزن دهی محاسبه می‌کند. مهمترین کاربرد شاخص‌های بورس، تحلیل روند قیمت در بخش‌های مختلفی از بازار است. البته شاخص‌ها برای ارزهای خارجی، کامودیتی‌ها و سایر ابزارهای مالی نیز ساخته شده و روند آنها توسط سرمایه گذاران دنبال می‌شود.

از مهمترین شاخص‌های بورس دنیا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شاخص داو جونز
• شاخص S&P500
• شاخص نزدک
• شاخص راسل 2000
• شاخص دلار
• شاخص Euro Stoxx 50
• شاخص FTSE 100
• و ... .

در این مقاله به انواع شاخص‌های اقتصادی پرداخته و دانستیم که برخی از آنها مانند شاخص CPI جز شاخص‌های پسرو یا گذشته نگر و برخی دیگر مانند شاخص خرده فروشی، پیشرو یا آینده نگر هستند. از آنجایی که موفقیت در تمام بازارهای مالی وابستگی زیادی به شناخت شاخص‌های اقتصادی دارد، پیشنهاد می‌کنیم حتما یادگیری آنها را در برنامه خود قرار دهید.

 

در پایان پیشنهاد ‌می‌کنیم جهت آشنایی با سایر موضوعات اقتصاد کلان از مقالات زیر استفاده کنید.

• توسعه اقتصادی چیست؟| انواع شاخص‌های توسعه اقتصادی
• کیک اقتصادی چیست؟
• انواع تورم در اقتصاد
• اثرات تورم در اقتصاد
• اَبَر تورم چیست؟ | راه های مقابله با تورم پُر سرعت
• رکود تورمی (Stagflation) چیست؟
• سیاست های پولی | سیاست‌های پولی انقباضی و انبساطی
• سیاست‌ مالی
• تاثیرات افزایش نرخ بهره در اقتصاد و فارکس
• تاثیرات کاهش نرخ بهره در اقتصاد و فارکس
• عرضه و تقاضا چیست؟

 

سوالات متداول

۱- شاخص چیست و انواع آن کدامند؟

شاخص، ابزاری برای سنجش تغییرات گروهی از داده‌ها است. بر اساس به کارگیری شاخص در هر زمینه می‌توان آن را به انواع مختلفی تقسیم بندی کرد. برای مثال، می‌توان به شاخص‌های اقتصادی همچون نرخ بهره و تولید ناخالص داخلی اشاره کرد. شاخص‌ها در بازارهای مالی نیز به کار برده می‌شوند. برای مثال می‌توان به شاخص‌های بورس (شاخص S&P500، شاخص نزدک، شاخص کل بورس تهران)، شاخص‌های ارزی (شاخص دلار) و سایر انواع شاخص‌ها در بازار فارکس اشاره کرد.

۲- مهمترین شاخص‌های اقتصادی کدامند؟

مهمترین شاخص‌های اقتصادی عبارتند از تولید ناخالص داخلی (GDP)، تولید ناخالص ملی (GNP)، شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI)، تورم،‌ نرخ بهره، نرخ بیکاری و ... .

۳- چطور می‌توان شاخص‌های اقتصادی در ایران را دنبال کرد؟

برای دنبال کردن شاخص‌های اقتصادی ایران می‌توانید به سایت مرکز آمار ایران مراجعه کنید.

۴- شاخص رشد اقتصادی چیست؟

رشد اقتصادی یکی از متغیرهای اقتصاد کلان است که افزایش تولید کالاها و خدمات در یک کشور را در یک بازه معین نشان می‌دهد. برای اندازه گیری رشد اقتصادی، معمولا از شاخص تولید ناخالص داخلی (GDP) یا تولید ناخالص ملی (GNP) استفاده می‌شود.

 

لینک کوتاه: https://amoozesh-boors.com/i/ei