مفهوم پشتوانه پول بدین معنی است که در ازای برگرداندن مقدار معینی از پول به بانک، فرد بتواند مقدار مشخصی از یک کالا را دریافت کند. در گذشته، طلا پشتوانه پول بود اما امروزه پول بدون پشتوانه جایگزین آن شده است. با توجه به این دیدگاه، می‌توان پول را به دو دسته پول بدون پشتوانه یا اعتباری (Fiat money) و پول کالایی (Commodity money) تقسیم‌بندی کرد.
ارزش و اعتبار پول بدون پشتوانه ناشی از قدرت و ثبات اقتصادی کشور منتشر کننده آن است.
پول، وسیله‌ای جهت ذخیره ارزش و خرید کالاها و خدمات است که به دلیل قابلیت شمارش، تعیین میزان دقیق ارزش آن ساده است. این پول که اغلب به شکل اسکناس و سکه با آن سروکار داریم به خودی خود دارای ارزش نیست بلکه ارزش آن وابسته به کالا یا مفهوم دیگری است.
انواع پول را می‌توان به دو نوع مهم تقسیم کرد:
۱- پول کالایی (Commodity Money) فارغ از اینکه وسیله‌ای برای مبادلات بوده در ذات خود دارای ارزش است. مهمترین نوع پول کالایی، طلا است.
۲- پول بدون پشتوانه (Fiat Money) به جای کالای فیزیکی، پشتوانه خود را از دولت می‌گیرد. در واقع، این عملکرد اقتصادی دولت است که استفاده از پول را به عنوان یک وسیله مبادله در میان مردم رواج داده و رسمیت می‌دهد.
با مطالعه سیر تحول و تاریخچه پول به این نکته می‌رسیم که مردم پس از انجام تجارت کالا به کالا به مشکلات آن پی برده بودند. برای مثال اگر کسی با استفاده از گندم قصد خرید یک گوسفند را داشت، دقیقا چقدر گندم باید به صاحب گوسفند می‌داد؟ اگر صاحب گوسفند به گندم احتیاجی نداشت، چه می‌شد؟
مسائلی از این دست مردم را به سوی مبادلات کالا با فلزات ارزشمند مانند طلا و نقره سوق داد. پس از آن به دلیل مشکلات جا به جایی طلا، استفاده از رسیدهای طلا به جای خود طلا باب شد. وضعیت بدین گونه بود که اگر یک تاجر ۱۰ سکه طلای خود را به فرد امینی می سپرد، در ازای آن رسیدی دریافت می‌کرد که معادل ارزشِ طلا در آن نوشته شده بود و هر زمان که تاجر تمایل داشت با برگرداندن رسید، طلای خود را پس می‌گرفت. این رسیدها توسط سایر مردم برای خرید و فروش پذیرفته شده بودند.
از جمله مهمترین علل انتخاب طلا به عنوان پشتوانه پول می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
در دهه ۱۹۷۰ میلادی، آمریکا به دلیل تامین مخارج جنگ به پول زیادی نیاز داشت اما برای چاپ آن همه پول، طلای کافی در اختیار نداشت. همین باعث شد تا ریچارد نیکسون، رئیس جمهور وقت آمریکا سیستم استاندارد طلا را لغو کند. پس از آن نرخ ارز کشورها نسبت به یکدیگر شناور شد و دلار آمریکا و به تبع ارز سایر کشورهای جهان وابستگی خود به طلا را از دست دادند.
پول بدون پشتوانه یا اعتباری (Fiat money)، پولی است که توسط حکومت یک کشور تولید می‌شود و به خودی خود دارای ارزش ذاتی نیست. ارزش پول اعتباری ناشی از قدرت اقتصادی کشور ناشر آن است. پول کالایی مانند طلا دارای ارزش ذاتی است اما پول بدون پشتوانه یا فیات ارزش ذاتی ندارد. اگر دقت کرده باشید، ارزش کاغذی که معرف اسکناس ۵۰ هزار تومانی است بسیار بیشتر از خودِ کاغذ است.
با توضیحاتی که تا بدینجا شرح دادیم مفهوم پشتوانه پول واضح شده است. پولهای امروزی که توسط بانکهای مرکزی چاپ می‌شوند به پشتوانه نیاز دارند. پشتوانه‌ای که ارزشمند بودن آنها را تضمین کند. در غیر این صورت، مردم به پولی که توسط دولت چاپ می‌شود، اعتماد نخواهند کرد و مشکلات عدیده‌ای در تجارت و عملکرد اقتصادی کشور به وجود می‌آید.
پشتوانه پولهای امروزی، اعتبار دولتها و قدرت اقتصادی آنها است.
پشتوانه پول ایران طلا، ارز، اسناد و اوراق بهادار است اما در عمل می‌توان گفت که پشتوانه پول ایران وابسته به شرایط اقتصادی کشور است. با این تفاسیر، ریال ایران نیز جز پولهای بدون پشتوانه است.
بنا بر قانون پولی و بانکی کشور، هر ریال معادل صد دینار بوده و در عین حال یک ریال برابر یکصد و هشت هزار و پنجاه و پنج ده میلیونیم ۰.۰۱۰۸۰۵۵ گرم طلای خالص است.
مقدار پشتوانه پول ایران، در قانون پولی و بانکی کشور تعیین شده است. مطابق با این قانون، بانک مرکزی بایستی همواره معادل ۱۰۰٪ اسکناسهای منتشر شده، دارایی‌های زیر را به عنوان پشتوانه در اختیار داشته باشد:
۱- طلا شامل شمش طلا، طلای مسکوک موجود در خزانه بانک، طلای سپرده شده به بانکها و موسسات بین‌المللی، طلای تحویلی به صندوق بین‌المللی پول یا سایر موسسات از بابات سهمیه یا سرمایه است.
۲- ارز شامل اسکناسهای خارجی، مطالبات ارزی با سررسید کمتر از ۶ ماه، مطالبات ریالی قابل تبدیل به ارز و ... است.
۳- اسناد و اوراق بهادار شامل اسناد خزانه و اوراق قرضه دولتی، مطالبات بانک مرکزی ایران از موسسات دولتی، سایر مطالبات کوتاه مدت ریالی و ... است.
از جمله مهمترین معایب چاپ پول بدون پشتوانه می‌توان به رشد حجم پول یا نقدینگی اشاره کرد. چاپ بی رویه پول توسط بانک مرکزی یکی از مهمترین دلایل افزایش نرخ تورم در اقتصاد به حساب می‌آید.
از طرف دیگر، وجود پول بدون پشتوانه این امکان را در اختیار دولتها قرار می‌دهد تا به واسطه‌ی قدرت در انتشار و توزیع پول، از سیاستهای پولی به منظور رشد اقتصادی استفاده کنند. البته سیاستهای پولی همانند یک شمشیر دو لبه است و در صورت عدم استفاده درست از آن امکان افزایش تورم و در برخی موارد نادر، اَبَر تورم وجود دارد.
علل: هنگامی که دولتها جهت جبران کسری بودجه دست به چاپ بی رویه‌ی پول بدون پشتوانه می‌زنند، نقدینگی رشد کرده و تورم افزایش می‌یابد.
نتایج: در نتیجه‌ی افزایش تورم، ارزش واحد پولی کمتر شده و اعتماد مردم نسبت به پول به عنوان وسیله‌ای جهت ذخیره ارزش از بین می‌رود.
راهکارها: رشد درآمدِ مشاغل و سرمایه گذاری در بازار طلا با تسلط به دانش اقتصاد، مهمترین راهکاری است که هر شخصی می‌تواند از آن استفاده کرده و علاوه بر حفظ ارزش سرمایه، مقدار آن را نیز افزایش دهد. در دوره جامع رشد اقتصادی با متد SMI، راهکارها و استراتژیهای کسب ثروت در شرایط کنونی ایران با استفاده از سه اصل رشد درآمد، سواد اقتصادی و سرمایه گذاری در طلا آموزش داده می‌شود.
ارزهای دیجیتال همانند ارز رایج کشورها، پشتوانه ای ندارند با این وجود فرآیند استخراج (Mining) ارزهای دیجیتالی همچون بیت کوین مشابه طلا بوده و تعداد سکه‌های به دست آمده محدود است. در نهایت پول دیجیتال و ارزهای فیات از نظر نداشتن پشتوانه‌ی فیزیکی مشابه یکدیگر هستند. با این وجود ارزهای فیات ارزش خود را از قدرت اقتصادی کشورها و پذیرش مردم می‌گیرند اما ارزهای دیجیتال پشتوانه اقتصادی دولتها را نداشته و صرفا با گسترش استفاده‌ی مردم از این ارزها رسمیت پیدا می‌کنند.
وجودِ پشتوانه پول به معنای امکان تبدیل پول به یک دارایی با ارزش مانند طلا است. با این حال امروزه پشتوانه فیزیکی کاربرد خود را در جهان از دست داده و به جای آن شرایط اقتصادی کشورها به پشتوانه‌ای برای چاپ پول تبدیل شده است.
با این وجود اگر چاپ پول بدون پشتوانه در شرایط اقتصادی نامطلوب افزایش پیدا کند با مسئله‌ای به نام تورم فزاینده رو به رو خواهیم بود. مسئله‌ای که چندین سال پیاپی است که زندگی ایرانیان را درگیر خود کرده است.
جهت یادگیری سایر مفاهیم مهم اقتصادی و سرمایه گذاری از مقالات زیر نیز استفاده کنید.
منظور از پول بدون پشتوانه، عدم امکان تبدیل آن به سایر دارایی‌های با ارزش همچون طلا است. برای مثال اگر یک میلیون تومان را به بانک ببرید، در ازای آن طلا یا کالای دیگری دریافت نخواهید کرد. امروزه، اعتبار پول بدون پشتوانه ناشی از قدرت اقتصادی کشورهاست.
الماس دریای نور در گذشته پشتوانه پول ایران بوده است. هم اکنون نگهداری و حفاظت از جواهرات سلطنتی به عهده بانک مرکزی بوده و استفاده از آنها تنها طبق قانون پولی و بانکی کشور امکان‌پذیر است. در واقع این جواهرات پشتوانه قدرت و ذخیره خزانه کشور است.
لینک کوتاه مقاله: https://amoozesh-boors.com/i/bom
کد بازیابی به ایمیل و شماره موبایل ارسال شد
این کد حداکثر 5 دقیقه اعتبار دارد
