مفهوم ریسک در بازار بورس چیست؟

ریسک در بازار بورس به زبان ساده یعنی میزان احتمال به خطر افتادن سرمایه. این ریسک گاهی به دلیل ضعف دانش تحلیل‌گری شما و گاهی هم به دلیل شرایط اقتصادی یا سیاسی حاکم بر کشور به وجود می‌آید. اگر به خوبی معنای ریسک در بورس را درک کرده باشید و نحوه مدیریت آن را یاد بگیرید، می‌توانید به راحتی ریسک سرمایه‌گذاری در بورس را کاهش دهید.

مسلماَ در هر بازار و هر تجارتی سود و زیان وجود دارد و عاملی که افراد را در هر تجارتی از زیان به سمت سود حرکت می دهد، تجربه و مهارت هایی است که افراد در آن زمینه کسب می کنند. البته تمام این تجارب به وسیله‌ی آموزش به وجود نخواهد آمد بلکه با گذر زمان و حضور شخص در فراز و نشیب‌های بازار، این تجارب ارزشمند به وجود می‌آیند.

ریسک در بازار بورس به معنی عواملی است که در کوتاه مدت و یا بلند مدت بر قیمت سهام تاثیرگذار است. به عنوان مثال درگیری نظامی کشورها می‌تواند به عنوان یک ریسک سیاسی برای بورس تلقی شود و در صورت وقوع، احتمالا شاهد سقوط دسته جمعی قیمت ها در بازار سهام هستیم. ورشکستگی شرکت‌ها نیز برای سهامدارانشان ریسک به حساب می‌آید.

« سرمایه گذاری مهمترین مهارتی هست که هر کسی در زندگی باید آن را بیاموزد.»

هومن مقراضی

ریسک چیست؟

کلمه ریسک به معنای خطر کردن و خطر پذیری است. مفهوم ریسک در بازار بورس یعنی این که بازده‌ای که در واقعیت به دست خواهید آورد ممکن است با بازده ای که تصور می کردید به دست خواهید آورد، متفاوت باشد. پس زمانی که از ریسک در بورس صحبت می کنیم، تغییرات احتمالی بازده سهام در آینده مورد نظر ماست اما منظور ما از بازده چیست؟

بازده چیست؟

ریسک در بورس همواره با مفهوم بازده در ارتباط است. بازده، پاداشی است که یک معامله گر با قبول درصد مشخصی از ریسک و در یک دوره زمانی معین، به دست می آورد.

بازده را می توان به دو نوع تقسیم بندی کرد:

• بازده مورد انتظار
• بازده واقعی

۱- بازده مورد انتظار؛ بازدهی است است که سرمایه گذاران طبق تحلیل انتظار دارند در زمان مشخصی به آن برسند. برای مثال شما انتظار دارید با چیدن یک پرتفوی یا سبد سهام مناسب، در ۳ ماه آینده بازدهی ۳۰ درصدی از بورس کسب کنید.

۲- بازده واقعی؛ بازدهی است که پس از پایان مدت زمان سرمایه گذاری، محقق می شود. برای مثال ممکن است بازده مورد انتظار شما ۳۰ درصد باشد اما در نهایت پس از پایان زمان سرمایه گذاری، بازده‌ای که در عمل به دست می آورید، ۲۰ درصد باشد.

رابطه ریسک و بازده در بازار بورس

حالا که با مفهوم بازده آشنا شدید، مفهوم ریسک در بازار بورس بسیار ساده می شود. اگر بازده واقعی را از بازده مورد انتظار کم کنیم، میزان ریسک به دست می آید.

ریسک و بازده دو فاکتوری هستند که به یکدیگر وابسته اند، به طوری که:

• هر چه میزان بازده مورد انتظار شما بیشتر باشد باید ریسک بیشتری را برای رسیدن به آن قبول کنید.

بنابراین نمی‌توان با پذیرش ریسک پایین، انتظار رسیدن به بازدهی بسیار بالا را داشت.

انواع ریسک در بازار بورس

به طور کلی و از لحاظ تئوری می‌توان ریسک در بورس را به دو دسته تقسیم‌بندی کرد.

۱- ریسک سیستماتیک

ریسک سیستماتیک یا غیرقابل اجتناب، ریسکی است که با توجه به شرایط سیاسی و اقتصادی حاکم بر کشور ایجاد می‌شود و قابل حذف شدن نیست. برای مثال تحریم، تغییرات نرخ ارز و جنگ‌ها جزء ریسک سیستماتیک به حساب می‌آیند. ریسک سیستماتیک منحصر به صنعت خاصی نیست. برای در امان ماندن از ریسک سیستماتیک بهتر است سرمایه خود را در بازارهای مالی مختلفی سرمایه‌گذاری کنید. برای مثال می‌توانید به غیر از بازار بورس، بخش دیگری از سرمایه خود را در بازارهای ملک، طلا، ارز، فارکس و یا خودرو سرمایه‌گذاری کنید. برای این کار ما به شما دو پیشنهاد می‌دهیم:

• دانش اقتصاد کلان را یاد بگیرید تا بتوانید در هر زمان، بهترین گزینه‌های سرمایه‌گذاری را متناسب با میزان سرمایه خود تشخیص دهید. برای یادگیری این دانش می‌توانید از دوره اقتصاد کلان استفاده کنید.
• نوع سرمایه گذاری خود را با توجه به میزان ریسک پذیری‌تان انتخاب کنید. اگر در این راه به کمک نیاز دارید به انجمن خبرگان سرمایه‌گذاری ایران سر بزنید. در این انجمن علاوه بر ارائه سیگنال‌های خرید و فروش سهام بورس تهران به همراه نقاط دقیق ورود و خروج، پیشنهادات سرمایه‌گذاری در بازارهای متفاوت متناسب با سطح ریسک‌پذیری افراد به آنها ارائه می‌شود.

۲- ریسک غیرسیستماتیک

ریسک غیرسیستماتیک، قابل اجتناب است و اگر نحوه کنترل آن را بدانید، می‌توانید تا حد امکان این ریسک را کاهش دهید. ریسک غیرسیستماتیک در بورس می‌تواند شامل یک صنعت خاص و یا یک شرکت خاص شود. اگر شرکتی با تصمیم گیری‌های مدیریتی نادرست دچار بحران مالی شده باشد، می‌توانید با نخریدن سهم آن به راحتی از آن اجتناب کنید. ریسک غیرسیستماتیک شامل مواردی مثل تغییر و تحول داخلی یا بین‌المللی در یک صنعت خاص، عدم مدیریت صحیح شرکت‌ها و ... می‌شود.

چطور می‌توان ریسک غیرسیستماتیک در بورس را کاهش داد؟

برای کاهش ریسک در بورس، استفاده اصولی از تکنیک‌های مدیریت ریسک الزامی است. یکی از راه‌هایی که می‌توان ریسک غیرسیستماتیک در بورس را کنترل کرد، استفاده از یک سبد سهام متنوع و پربازده است.

سبد سهام یا پرتفوی چیست؟

سبد سهام یا پرتفوی به مجموعه سهامی گفته می‌شود که یک سرمایه‌گذار خریداری کرده و در پرتفوی بورسی خود برای کسب سود کوتاه مدت یا بلند مدت نگه داشته است. به زبان ساده یعنی به جای این که تمام دارایی خود را بر روی یک نماد سرمایه‌گذاری کنید، با خرید چندین نماد پربازده از صنایع مختلف، میزان ریسک خود را کاهش و میزان بازدهی خود را افزایش دهید. انتخاب یک سبد سهام پر بازده، امری تخصصی است. افرادی که دوره‌های آموزش بورس را گذرانده و تجارب موفقیت آمیزی در میزان بازدهی سالانه از بورس دارند، می‌توانند پرتفوی مناسب تری نسبت به افراد مبتدی بچینند. با این حال در بسیاری از مواقع چیدن یک پرتفوی حرفه‌ای برای افراد آموزش دیده هم مشکل می‌شود.

در انجمن خبرگان سرمایه‌گذاری ایران، مجموعه‌ای از کارشناسان با تجربه تحت نظارت استاد هومن مقراضی گرد هم آمده‌اند و با تحلیل‌های دقیق و حرفه‌ای خود، بهترین سهام برای سرمایه‌گذاری در بورس را به شما معرفی می‌کنند. برای دریافت سبد سهام پیشنهادی انجمن خبرگان به صفحه لینک شده مراجعه کنید.

مدیریت ریسک در بورس

مدیریت ریسک در بورس، روشی است که با استفاده از آن می‌توانید میزان ریسک را کاهش داده و آن را کنترل کنید. مدیریت ریسک به زبان ساده یعنی این که خطرات احتمالی سرمایه گذاری، شناسایی و ارزیابی شوند و با استفاده از تکنیک‌های مدیریت سرمایه، احتمال این خطرات به حداقل رسانده شود.

 با یادگیری اصولی تکنیک‌های مدیریت ریسک می‌توانید از خطرات ناشی از سرمایه‌گذاری در بورس ایران و سایر بازارهای مالی در امان باشید. در مدیریت ریسک تنظیم دقیق مواردی مثل حد سود و حد ضرر به شما آموزش داده می‌شود. هیچ بازاری بدون ریسک و ضرر نیست بنابراین شما باید بتوانید سطحی از قیمت را به عنوان بازده (حد سود) و سطح دیگری را به عنوان ریسک (حد ضرر) در نظر بگیرید.

برای مثال فرض کنید سهام شرکت الف را خریداری کرده‌اید. اگر حد سود خود را در ناحیه ۵۰ درصد بالاتر از نقطه ورود و حد ضرر خود را در ناحیه ۱۰ درصد پایین‌تر از نقطه ورود خود قرار دهید، در صورت رسیدن به سود (50%) و یا ضرر (10%) باید از معامله خارج شوید.

• برخی معامله‌گران حد سود تعیین نمی‌کنند چون فکر می‌کنند روند قیمت، مدت زمان بیشتری صعودی خواهد بود و در بیشتر مواقع نه تنها سود خود را از دست می‌دهند بلکه معامله‌شان وارد ضرر هم می‌شود. پس حد سود مطلوبی که از طریق تحلیل و بررسی تعیین می‌شود را برای خروج با سود از معامله انتخاب کنید چون قیمت‌ها تا ابد افزایش پیدا نمی‌کنند.
• برخی دیگر از معامله‌گران هم حد ضرر تعیین نمی‌کنند چون گمان می‌کنند که پیشبینی آن‌ها ۱۰۰ درصد صحیح است. حال آن که هیچ کس نمی‌تواند ادعا کند که همیشه پیشبینی‌اش از قیمت درست از آب در می‌آید. بنابراین حد ضرر تعیین کنید تا اگر روند قیمت نزولی شد، بتوانید با کمترین ضرر ممکن از معامله خارج شوید.

درجات ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاران در بورس

درجات ریسک پذیری افراد در بورس را به طور کلی می‌توان به سه بخش تقسیم کرد.

• سرمایه گذار ریسک پذیر
• سرمایه گذار دارای ریسک متوسط
• سرمایه گذار ریسک گریز

۱- افراد ریسک پذیر

این افراد انتظار میزان بازدهی بالایی از سرمایه گذاری دارند در نتیجه میزان پذیرش ریسک آن‌ها بیشتر است. افراد ریسک پذیر در بازار بورس، سرمایه گذاری در سهام را انتخاب می‌کنند.

۲- افراد ریسک گریز

این افراد حاضر نیستند ریسک بالایی را قبول کنند بنابراین ترجیح می دهند در آیتم هایی که نرخ سود آنها ثابت و کم است مثل اوراق مشارکت سرمایه گذاری کنند.

۳- افراد بی تفاوت به ریسک

این افراد نسبت به نوع سرمایه گذاری و میزان ریسک آن بی تفاوت هستند و هیچ عکس العملی به میزان بازدهی و ریسک حاصل از سرمایه‌گذاری‌های مختلف نمی‌دهند.

رابطه ریسک در بورس و ضریب بتا

ضریب بتا (β) معیاری است که میزان نوسان یک سهم را نسبت به شاخص کل در بورس نشان می‌دهد.

• سهم هایی که ضریب بتا بیشتر از ۱ داشته باشند، نسبت به شاخص کل، ریسک بیشتری دارند. به چنین سهم هایی، دارایی پرریسک گفته می‌شود. البته به همان میزان احتمال بازدهی آنها هم بیشتر است.  
• سهم هایی هم که ضریب بتا کمتر از ۱ داشته باشند، نسبت به شاخص کل، ریسک کمتری و در نتیجه بازدهی کمتری نیز دارند.
• ضریب بتا یک هم به معنای ریسکی برابر با شاخص کل بورس است.

سایر انواع ریسک

برای درک بهتر مفهوم ریسک در بازار بورس به جز ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک، که دو دسته کلی برای انواع ریسک در بورس یا سایر بازارهای مالی هستند، انواع ریسک را به شکل جزئی‌تری توضیح می‌دهیم. البته انواع ریسکی که در ادامه ذکر می‌کنیم، زیرمجموعه دو نوع ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک هستند.

۱- ریسک نرخ سود

ریسک نرخ سود یا بهره (Interest rate risk) بیشتر به دارایی هایی که به نوسانات نرخ بهره حساس هستند، مربوط می‌شود. برای مثال می‌توان به اوراق مشارکت اشاره کرد. اگر نرخ بهره این اوراق افزایش پیدا کند، قیمت خودِ اوراق کاهش پیدا می‌کند.

۲- ریسک تورم

به ریسکی که در نتیجه افزایش تورم به وجود می‌آید، ریسک تورم (Inflation risk) گفته می‌شود. این ریسک تمام اوراق بهادار را تحت تاثیر قرار می‌دهد اما بیشتر از همه بر روی اوراق بهادار با درآمد ثابت اثر می‌گذارد. علت آن هم این است که زمانی که تورم در یک جامعه بیشتر می‌شود، نرخ بهره هم توسط وام‌دهندگان یا بانک‌ها بیشتر می‌شود. به همین دلیل می‌توان گفت که ریسک تورم با ریسک نرخ بهره رابطه مستقیم دارد.

اگر به کسی ۱۰۰ میلیون تومان قرض دهید تا به فاصله شش ماه آن را به شما پس دهد و در این فاصله نرخ تورم هم ۳۰ درصد رشد کند، ارزش ۱۰۰ میلیونی که پس خواهید گرفت، مشابه ۶ ماه گذشته نیست. به زبان ساده، ۳۰ درصد از ارزش پول شما یا قدرت خریدتان با این پول کم شده است.

۳- ریسک مالی

به طور کلی به احتمال از دست دادن پول در سرمایه گذاری، ریسک مالی (Financial risk) گفته می‌شود. زمانی که در مورد ریسک مالی مربوط به شرکت های بورسی سخن گفته می‌شود، منظور کم بودن جریان نقدی شرکت برای انجام تعهداتش و یا داشتن وام های بسیار زیاد است. چنین شرکت‌هایی تعهدات مالی بسیاری دارند بنابراین سرمایه گذاران سعی دارند، شرکت‌هایی که ریسک مالی شان بسیار زیاد است را برای سرمایه گذاری انتخاب نکنند.

۴- ریسک نقدشوندگی

یکی دیگر از انواع ریسک در بازار بورس، ریسک نقدشوندگی (Liquidity risk) است. اگر شما نتوانید سهام خود را به راحتی و به سرعت در بازار بفروشید با ریسک نقدشوندگی مواجه هستید. ریسک نقدشوندگی می‌تواند دلایل متعددی داشته باشید که یکی از آن‌ها عملکرد بد شرکت از نظر بنیادی است. در عوض اگر بتوانید در هر زمانی، سهام مورد نظر خود را به سرعت بفروشید، ریسک نقدشوندگی سرمایه‌گذاری کمتر می‌شود.

برای آشنایی با پیشبینی بازار بورس در ایران این مطلب را بخوانید!

۵- ریسک نُکول

ریسک نکول یا ریسک اعتباری، به ریسکی گفته می‌شود که در آن یک طرف قرارداد نتواند، تعهداتش را انجام دهد. برای مثال زمانی که کسی وام می‌گیرد اما نمی‌تواند اقساط آن را پرداخت کند، نکول ایجاد می‌شود. ریسک نکول بیشتر در اوراق بدهی (به جز اوراق بدهی دولتی) وجود دارد.

۶- ریسک تجاری

ریسک تجاری (Business Risk) زمانی اتفاق می‌افتد که میزان سوددهی یک شرکت کاهش یافته و حتی احتمال ضرردهی شرکت هم وجود داشته باشد. علت به وجود آمدن ریسک تجاری می‌تواند شامل مواردی مثل شرایط کلی اقتصاد، عدم تقاضا برای محصولات شرکت، هزینه تمام شده کالاها، حاشیه سود و... باشد. بنابراین پیش از خرید سهام یک شرکت باید ریسک تجاری را در نظر گرفته و ببینید که آیا شرکت می‌تواند هزینه‌های خود مثل حقوق افراد، هزینه تولید، اجاره و... را تامین کند یا خیر.

۷- ریسک سیاسی

ریسک سیاسی یکی از زیرمجموعه های ریسک سیستماتیک و غیرقابل اجتناب است. بی ثباتی سیاسی در شرایطی مثل جنگ، تغییر دولتمردان، تغییر قوانین دولتی و... بر بنگاه‌های اقتصادی و بازار بورس تاثیر خواهد گذاشت. در چنین مواردی احتمال افت قیمت سهام وجود دارد.

۸- ریسک کشوری

ریسک کشوری (Country risk) به مجموعه‌ای از ریسک‌ها به هنگام سرمایه گذاری در یک کشور خارجی گفته می‌شود. ریسک سیاسی، ریسک اقتصادی، ریسک نرخ مبادله ارز و... جز ریسک کشوری به حساب می‌آید. برای مثال پیش از سرمایه گذاری در آمریکا و خرید سهام آمریکایی باید ریسک کشوری را در نظر بگیرید. البته همان طور که می‌دانید آمریکا کشوری است که میزان ریسک آن پایین است. بنابراین به راحتی می‌توانید علاوه بر بازار بورس ایران، سهام آمریکایی را خرید و فروش کنید.

۹- ریسک نرخ ارز

ریسک نرخ ارز یا ریسک نوسانات نرخ ارز، نوعی ریسک غیرسیستماتیک است. این ریسک به خصوص برای شرکت‌هایی که محصولات اولیه خود را وارد می‌کنند و یا نرخ فروش آن‌ها دلاری است، اهمیت دارد. در شرایطی که نرخ ارز افزایش پیدا کند، شرکت‌ها مجبور هستند برای تامین مواد اولیه، بیشتر هزینه کنند و در نتیجه ممکن است میزان سودآوری آنها کمتر شود.

مفهوم ریسک در بازار بورس به معنای احتمال ضرر کردن، احتمال تغییرات قیمت سهام با توجه به شرایط مختلف و یا احتمال عدم موفقیت در رسیدن به بازدهی مورد انتظار است. همان طور که گفتیم ریسک در بورس به دو دسته ریسک سیستماتیک و ریسک غیرسیستماتیک تقسیم می‌شود که هر دوی این ریسک‌ها با تکنیک‌های مدیریت ریسک، قابلیت کنترل شدن و کاهش پیدا کردن دارند. با تنوع بخشیدن به نوع سرمایه‌گذاری خود می توانید از ریسک سیستماتیک در بورس در امان باشید و با تنوع بخشیدن به پرتفوی بورسی خود می‌توانید از ریسک غیرسیستماتیک در بورس جان سالم به در ببرید.

برای آشنایی با سایر مفاهیم مهم بازار بورس می توانید مقالات زیر را مطالعه کنید.

• جریان آزاد نقدی یا FCF چیست ؟
• حاشیه سود خالص چیست؟
• حاشیه سود عملیاتی چیست؟
• حاشیه سود ناخالص چیست؟
• بازار سرمایه چیست؟
• کد بورسی یا کد سهامداری چیست؟
• سرمایه گذاری در بازار بورس ایران
• انواع وضعیت نمادها در بورس
• پیشبینی بازار بورس در ایران
• دلایل توقف نمادها در بورس و نحوه بازگشایی آن‌ها

سوالات متداول

۱- مفهوم ریسک در بورس چیست؟

مفهوم ریسک در بورس به زبان ساده به معنای احتمال ضرر کردن یا نرسیدن به بازده مورد انتظار است.

۲- آیا می توان ریسک سرمایه گذاری در بورس را کم کرد؟

بله. با استفاده از یک پرتفوی متنوع و سایر تکنیک های مدیریت ریسک، می‌توان ریسک سرمایه‌گذاری در بورس را کم کرد.

۳- انواع ریسک در بورس چیست؟

به طور کلی دو نوع ریسک در بورس وجود دارد؛ ریسک سیستماتیک و ریسک غیرسیستماتیک. اولی در نتیجه شرایط سیاسی و اقتصادی حاکم بر کشور به وجود می‌آید و دومی به نوع عملکرد شرکت‌های بورسی برمی گردد.

لینک کوتاه مقاله: https://amoozesh-boors.com/i/srsm