مقایسه بازارهای مالی ایران با بازارهای مالی خارجی

در مقایسه بازارهای مالی ایران با بازارهای مالی خارجی به تفاوت پارامترهایی همچون بزرگی یا ارزش بازار، میزان نقدشوندگی، ساعات کاری، حجم معاملات روزانه و ماهانه و موارد بسیار دیگر

پی می‌بریم.

جهت درک بهتر موضوع، ابتدا ساختار کلی اقتصاد ایران را به زبان ساده بررسی کرده و در مرحله بعدی از نظر آماری به تفاوت بورس ایران و سایر بازارهای مالی خارجی اعم از بورس‌های خارجی و بازار فارکس می‌پردازیم.

اقتصاد چیست؟

به طور کلی میتوان گفت اقتصاد، علم تخصیص بهینه منابع محدود، به خواسته های نامحدود است.

به عبارت دیگر اقتصاد یک کشور، برابر مجموع کل ارزش معاملات میان فعالان اقتصادی (شامل افراد، گروه ها و سازمان ها) میباشد.

ساختار کلی اقتصاد چگونه است؟

به طور کلی اقتصاد هر کشور شامل دو بخش میگردد:

1. بخش حقیقی یا واقعی اقتصاد
2. بخش مالی اقتصاد

بخش حقیقی اقتصاد شامل بخش های مربوط به صنعت، بازرگانی و خدمات است. البته مد نظر داشته باشید که این بخش بندی در هر کشوری میتواند متفاوت باشد و حتی ممکن است بخش هایی همچون کشاورزی و یا نفت نیز به آن افزوده یا از آن کاسته شود.

بخش مالی اقتصاد که وظیفه آن تامین مالی بخش حقیقی اقتصاد است، خود از دو بخش تشکیل میگردد:

1. بازار پول: این بازار شامل بانکها، موسسات اعتباری و بازار غیر رسمی پول میگردد و نقش تامین مالی کوتاه مدت بازار را بر عهده دارد.
2. بازار سرمایه: این بخش شامل بورس اوراق بهادار، شرکت های سرمایه گذاری، صندوق های بازنشستگی و شرکتهای بیمه است و با هدف تامین مالی بلند مدت بازار ایجاد گردیده است.

در اقتصاد دو بخش حقیقی و مالی را به دو بال یک پرنده تشبیه میکنند و اقتصاددانان معتقدند بدون داشتن هر یک از این موارد، امکان رشد اقتصادی وجود ندارد. به عبارت دیگر کشور توسعه یافته ای را نمیتوان یافت که بخش مالی توسعه نیافته داشته باشد چرا که لازمه توسعه اقتصادی، توسعه بخش مالی است.

حال که کمی با مفاهیم اقتصاد و ساختار کلی اقتصاد آشنا شدیم وقت آن رسیده تا به بررسی موقعیت بازارهای مالی ایران بپردازیم.

وضعیت بازارهای مالی ایران

از منظر اقتصادی، بازارهای مالی ایران دو ویژگی مهم دارند:

در اقتصاد ایران، بخش مالی اقتصاد نسبت به بخش حقیقی کوچکتر بوده و لذا دسترسی به منابع مالی بسیار دشوار و با هزینه‌های بالا همراه است.

بنابراین کوچک بودن بخش مالی نسبت به بخش حقیقی اقتصاد، سبب گردیده تمام نیازهای مالی بخش واقعی اقتصاد تامین نگردد. نتیجه این امر خالی ماندن ظرفیت های اقتصادی، کاهش رشد اقتصادی، افزایش هزینه تامین مالی و تشدید فساد مالی است.

علاوه بر این در بخش مالی اقتصاد ایران نیز اندازه بازار پول بسیار بزرگتر از بازار سرمایه می باشد. لذا بازار سرمایه توانایی تامین مالی پروژه های بلند مدت را نداشته و بنا به برخی از سیاست های دولت، تامین مالی این پروژه ها به ناچار توسط بازار پول که وظیفه اصلی آن تامین مالی پروژه های کوتاه مدت است، انجام میشود.

• به کشورهایی که بازار پولی بزرگتری نسبت به بازار سرمایه دارند، بانک محور یا ‌Bank Based گفته میشود.
• به کشورهایی که بازار سرمایه بزرگتری نسبت به بازار پولی خود دارند، امنیت محور یا Security Based گفته می شود.

لذا با توجه به توضیحات بالا، میتوان ایران را کشوری بانک محور یا Bank Based در نظر گرفت.

مقایسه بازارهای مالی ایران با بازارهای مالی خارجی 

جهت مقایسه بازارهای مالی ایران و بازارهای مالی خارجی (بورس ایران و بورس‌های کشورهای خارجی) می‌توان از پارامترهای زیر استفاده کرد:

• تعداد شرکت های عضو بورس
• ارزش بازار
• میانگین سرعت گردش در سهام
• ارزش یا حجم معاملات ماهانه

حال با در نظر گرفتن این شاخص ها، در ادامه قصد داریم به مقایسه بازارهای مالی ایران با بازارهای مالی خارجی بپردازیم.

۱- مقایسه بازارهای مالی از نظر تعداد شرکتهای عضو بورس

همان طور که در شکل بالا مشاهده می‌کنید؛

• گروه بورس ژاپن که از ترکیب بورس توکیو و بورس اوساکا به وجود آمده، بیشترین تعداد شرکت‌ها را به خود اختصاص داده است.
• در آمار بورس تهران، شرکتهای عضو بازار فرابورس محاسبه نشده‌اند.

البته در بازار سرمایه ایران که متشکل از بازار بورس و فرابورس است، سهم‌های ارزشمندی در هر دو قسمت وجود دارد. جهت انتخاب بهترین سهام موجود در بازارهای بورس و فرابورس ایران با استفاده از تحلیل‌های حرفه‌ای و به روز، به این قسمت مراجعه کنید.

• لازم به ذکر است بورس تهران هیچ عضو خارجی ندارد و این در حالیست که بورس وین با ۷۴۱ شرکت عضو خارجی از این منظر رتبه نخست را به خود اختصاص داده است.

۲- مقایسه بازارهای مالی از نظر ارزش بازار

مقایسه بورس تهران و بورس‌های جهانی از نظر ارزش بازار، معیار معناسبی برای سنجش میزان بزرگی و عمق این بازارها است. بر اساس آمار منتشر شده در ماه مارس ۲۰۲۳، ارزش بازار بزرگترین بورس‌های جهان به قرار زیر است:

بورس نیویورک بزرگترین بورس جهان است که بیشترین ارزش بازار را در بین سایر بورسهای جهان به خود اختصاص داده است. همان طور که مشاهده می‌کنید فاصله ارزش بازار بورس تهران و بورس نیویورک بسیار زیاد است.

۳- مقایسه بازارهای مالی از نظر میانگین سرعت گردش در سهام

مقصود از میانگین سرعت گردش سهام، حجم در گردش ارزش هر بورس است. به طور مثال طبق آخرین آمار بانک جهانی، نرخ یا سرعت گردش سهام در کل بازارهای بورس آمریکا در سال ۲۰۱۸ معادل ۱۰۸.۵ درصد بوده است. این بدین معنی است که هر سهم به طور متوسط ۱ مرتبه خرید و فروش شده است.

به عنوان یک مثال دیگر به نرخ گردش سهام در کشور ایتالیا دقت کنید؛ نرخ ۳۵۰ درصدی سرعت گردش در سهام در سال ۲۰۱۴ در این کشور نشان می‌دهد که هر سهم به طور متوسط ۳.۵ بار خرید و فروش شده است.

طبق آخرین آمار بانک جهانی در سال ۲۰۲۰ میلادی، نرخ گردش سهام در بازار ایران حدود ۳۸ درصد بوده است. این بدین معناست که در این مدت تنها حدود یک سوم از سهام بازار مورد معامله قرار گرفته است.  با این وجود این نرخ از گذشته تاکنون در حال افزایش بوده است.

۴- مقایسه بازارهای مالی از نظر ارزش و حجم معاملات ماهانه

حجم معاملات ماهانه از دیگر فاکتورهایی است که می‌توان برای مقایسه میزان نقدشوندگی سهام در بورس‌های مختلف دنیا در نظر گرفت. به طوری که هر چه حجم معاملات بیشتر باشد، نقدشوندگی یا سرعت فروش و تبدیل سهام به پول نقد بیشتر است.

ارزش معاملات ماهانه بورس ایران در آمارهای رسمی ثبت نشده است اما با این وجود در زمان نوشتن مقاله ارزش روزانه معاملات بورس بین ۴۰۰۰ تا ۶۰۰۰ میلیارد تومان متغیر است.

• معادل دلاری ارزش معاملات ماهانه بورس تهران نسبت به بورس سایر کشورها رقم ناچیزی است.

مقایسه بازار فارکس و بورس

برای مقایسه فارکس و بورس باید ابتدا با ساختار هر کدام آشنا شویم تا در نهایت بتوانیم با درک درستی از هر بازار، به مقایسه آنها با یکدیگر بپردازیم.

بورس، بازاری است که در آن معامله‌گران با خرید سهام یک شرکت (یا مجموعه‌ای از شرکت‌ها و کارخانجات) و افزایش قیمت آن در آینده به سود دست پیدا می‌کنند.(در واقع به نحوی در سود و زیان شرکت، سهیم میگردند) از جمله این بازارها می‌توان به بازار بورس اوراق بهادار تهران اشاره کرد. در بورس ایران، به جز افزایش قیمت سهام امکان کسب سود افراد از طریق DPS یا سود نقدی شرکت‌ها نیز وجود دارد.

اما در رابطه با بازار فارکس همانطور که از نامش پیداست (Foreign Exchange) در واقع یک بازار تبادلات ارزی بوده و لذا معاملات بر پایه ارز کشورهای مختلف در مقابل یکدیگر انجام می‌شود.

۱- مقایسه فارکس و بورس از نظر حجم معاملات

اولین تفاوت فارکس و بورس مربوط به حجم معاملات در این دو بازار است. فارکس بزرگترین بازار مالی در جهان است و حجم بالایی از معاملات به صورت روزانه در آن انجام می‌شود.

میانگین حجم معاملات روزانه
فارکس	۷.۵ تریلیون دلار
بورس نیویورک	۵۰ میلیارد دلار

 

۲- مقایسه فارکس و بورس از نظر ساعت معاملات

دومین تفاوت فارکس با بورس به ساعت معاملات برمی‌گردد. شبانه روزی بودن فارکس باعث شده تا افراد بتوانند به شکل پاره وقت در آن فعالیت کنند. بازارهای بورس کشورهای مختلف هر کدام ساعت کار مخصوص به خود را دارند. ما در جدول زیر به عنوان نمونه ساعت کاری بورس تهران را با ساعت کاری فارکس مقایسه کرده‌ایم.

ساعت معاملات
فارکس	۲۴ ساعته – ۵ روز در هفته
بورس تهران	از ۹ تا ۱۲:۳۰- ۵ روز در هفته

 

۳- مقایسه فارکس و بورس از نظر مالکیت

مالکیت، تفاوت دیگری است که در مقایسه بازار فارکس و بازار سهام وجود دارد.

مالکیت
بورس	۱- فرد با خرید سهام مالکیت قانونی آن را به دست می‌آورد. ۲- اگر فردی سهام زیادی از یک شرکت خریده باشد، می‌تواند به عنوان سهامدار عمده در برخی تصمیم‌گیری‌های شرکت، ایفای نقش کند.
فارکس	۱- ارزهای خارجی به صورت فیزیکی جا به جا یا معامله نمی‌شوند. ۲- در فارکس قراردادهای مابه التفاوت یاCFD بر پایه ارزهای خارجی انجام می‌شود. ۳- در فارکس، معامله‌گر مالکیتی در ارز پایه قرارداد ندارد. البته می‌توان گفت که نوع مالکیت در فارکس، جنبه مجازی دارد.

 

 

سخن پایانی

در این مقاله بر اساس آخرین آمار و اطلاعات منتشر شده در دنیا به مقایسه بازار مالی ایران با بازارهای مالی خارج از کشور پرداختیم و در نهایت دو بازار سهام و فارکس را با یکدیگر مقایسه کردیم. انتخاب بازار مناسب برای سرمایه‌گذاری به فاکتورهایی مانند میزان بازدهی، سهولت دسترسی، نحوه یادگیری دانش مورد نیاز برای معامله کردن و ... بستگی دارد.

مجموعه آموزش بورس در بخش جداگانه‌ای با عنوان نقشه راه موفقیت در بازارهای مالی به شما کمک خواهد کرد تا بازار مناسب خود را انتخاب کرده و نحوه معامله کردن در آن به منظور کسب بیشترین بازدهی را یاد بگیرید. می‌توانید با مراجعه به این قسمت، جزئیات بیشتری در این خصوص به دست بیاورید.

استفاده از مقالات زیر برای آشنایی هر چه بیشتر با بازارهای مالی پیشنهاد می‌شود.

• انواع کالا در بازار مالی که باید آن‌ها را بشناسید
• ورود به فارکس و ثبت نام در فارکس بزرگترین بازار مالی جهان
• انواع معامله‌گر در بازارهای مالی به چند دسته تقسیم می شود؟
• بازار مالی چیست و انواع بازار مالی کدام است؟
• مقایسه فارکس با ارز دیجیتال | کدام یک برای کسب درآمد بهتر است؟
• تفاوت فارکس با بازار بورس

سوالات متداول

۱- ساختار کلی اقتصاد به چند بخش تقسیم می‌شود؟

ساختار کلی اقتصاد به دو بخش حقیقی و مالی تقسیم می‌شود. بخش حقیقی مربوط به بازرگانی، صنایع و ... است. بخش مالی مربوط به بازار پول و سرمایه است.

۲- تفاوت بازار پول و سرمایه چیست؟

بازار پول که شامل بانک‌ها می‌شود، نقش تامین مالی کوتاه مدت را در اقتصاد به عهده دارد. بازار سرمایه که شامل بورس اوراق بهادار می‌شود، نقش تامین مالی بلندمدت در اقتصاد را به عهده دارد.

۳- تفاوت بورس با فارکس در چیست؟

بورس ایران و فارکس تفاوت‌های بسیاری با یکدیگر دارند که از جمله آنها می‌توان به ساعت کاری، مالکیت و حجم معاملات اشاره کرد.